ب) طبقه بندی مشاغل بر اساس ابزارهای مورد استفاده و مکان

برخی از مشاغل به ابزارهای خاص و یا مکان های خاص نیاز دارند و برخی چنین محدودیتی را دارا نیستند و در هر گونه محیطی می توان به انجام آن مشغول شد. برخی مشاغل نیاز به هوای آزاد دارند و برخی در محیط های بسته قابل انجام هستند .

اما آنچه که در این طبقه بندی ها حائز اهمیت است تناسب است. اینکه نور، فضا، رنگ و سایر عناصر بصری مؤثر بر روحیه کارکنان در هر محیط چگونه باشد مهم است. ممکن است یک طراحی بسیار زیبا و حتی گرانقیمت در یک محیط کاری اثری مخرب داشته باشد. مثلا در یک محیط کاری مبتنی بر فعالیت های فکری که نیاز به آرامش، تفکر و گفت و گو باشد، وجود رنگ گرم و به ویژه قرمز نتایج خوبی نحواهد داشت(حسینی مقدم، ۱۳۸۹ )

۲-۱۲ تاثیر عوامل ارگونومیک بر بهبود فعالیت مشاغل

• شاخص های محیط کار مناسب از نظر فیزیکی

از عوامل فیزیکی که در محیط های کاری وجود دارد می توان به روشنایی، صدا، حرارت، رطوبت، میز کار و .. می‌باشند که در زیر به بعضی از این عوامل می پردازیم :

• روشنایی

بدون شک مهم ترین حس ما بینایی است و با توجه به عملکرد چشم لازمه ی بینایی، نور است و به همین دلیل محاسبه و تعیین روشنایی در محیط کار از اهمیت زیادی برخوردار است. برای تامین روشنایی صحیح ابتدا باید مقدار روشنایی لازم برای محیط کار با کمک محاسبات مهندسی که توسط متخصصین محاسبه شده و فردی که درمحیط به کار اشتغال دارد، باید استاندارد روشنایی و نحوه استفاده صحیح از روشنایی مصنوعی و طبیعی را رعایت کند. خصوصیات یک سیستم روشنایی رضایت بخش شامل موارد زیر است :

• • نور از نظر توزیع فرکانس مطلوب باشد

• • درخشندگی سطوح محیط کار به نحوی باشد که سبب چشم زدگی نشود

• • میزان نور کافی باشد

• سایه مزاحم وجود نداشته باشد

همان گونه که ذکر شد انعکاس نور از لامپ های اشیاء براق و یا پنجره ها سبب ایجاد درخشندگی می شود پس بایستی سعی شود تا روشنایی بر روی میز کار متمرکز شود. زاویه تابش منابع روشنایی بایستی کاملا قابل تنظیم باشد. هم چنین منابع نور باید دارای یک فیلتر باشند تا در صورت نیاز، نور را به صورت پراکنده یا مستقیم داشته باشیم.

• میز و صندلی کار

سطح میز بایستی به شما اجازه دهد تا وسایل مورد نیاز کاریتان در جلویتان قرار گیرد و در محیط های کاری که از کامپیوتر استفاده می شود بایستی سطح میز به گونه ای باشد تا مانیتور به طور مستقیم در جلوی شما قرار گیرد به زوری که فاصله بین شما و مانیتور کمتر از ۲۰اینچ یا ۵۰ سانتی متر نباشد. بخش هایی مانند کیس را نباید بر روی میز قرار داد فضای محدود میز کار ممکن است باعث شود که کاربرد اجزای کامپیوتر در وضعیت مناسبی نباشد لبه های میز باید با مواد نرم پوشیده شود و هم چنین مدور باشد از یک استراحتگاه مچ بر روی میز باید استفاده شود

از لحاظ ارگونومی صندلی یکی از فاکتور های مهم برای کار با کامپیوتر می‌باشد، صندلی خوب می‌تواند حمایت لازم و کافی را برای قسمت های پشت، ساق ها، باسن ها، و حتی دست ها فراهم کند و هم چنین می‌تواند پوزیشن های غلط، استرس های تماسی و فشار های وارده را کاهش دهد. تکیه گاه، نشیمن گاه، استراحت گاه دست، پایه صندلی از فاکتورهای مهم برای یک صندلی بهره ور و ایمن می‌باشد. مشخصه یک صندلی خوب و راحت به شرح زیر می‌باشد :

• • باید دارای یک پشتی تکیه گاه خوب به منظور فراهم آوردن یک موقعیت مناسب برای نشستن به طوری که بایستی در قسمت عضلات پشت و گردن حداقل فشار را نسبت به کفه صندلی داشته باشیم. که تقریبا با زاویه ۵ درجه قدرت جابه جایی نسبت به وزن خود را داشته باشد و در نتیجه با تکیه بر پشتی احساس راحتی کامل به فرد دست می‌دهد. زاویه کفه صندلی با پشتی تقریباً ۱۵۰ درجه باشد و ارتفاع آن برای نوع متوسط حدود ۵/۶۴ سانتی متر باشد. تکیه گاه نامناسب باعث حمایت های ضعیف پشت و قرار گیری در پوزیشن های نا مناسب می شود. نا مناسب بودن تکیه گاه می‌تواند به دلیل اندازه ناکافی آن، جنس آن و نحوه استفاده از آن باشد.

• • نشیمنگاه آن به گونه ای باشد که در مدت طولانی راحت باشد، از نظر روانی رضایت بخش باشد، برای انجام وظیفه یا فعالیتی که باید صورت پذیرد حالت مناسبی داشته باشد. نشیمنگاه زمانی اهمیت آن بیشتر می شود که استفاده کننده های آن متعدد باشد مثلا استفاده کننده قد کوتاه تر نمی تواند به راحتی به تکیه گاه تکیه دهد و استفاده کننده قد بلندتر نیز قسمت پشت زانوهایش توسط نشیمنگاه حمایت نمی شود. وضعیت های غلط ایجاد شده در این حالت می‌تواند منجر به خستگی، چرخش محدود، کرخ شدگی و ایجاد مشکل در حقظ حالت طبیعی ستون فقرات شود.

• • ارتفاع صندلی که بهترین وضعیت ارتفاع کفه صندلی جهت نشستن افرادی که دارای رشد کامل هستند حدود ۴۳ سانتی متر است البته بهتر است صندلی قابل تنظیم در ارتغاع باشد تا به راحتی بتوان ارتفاع مورد نظر برای افراد را به دست آورد همچنین صندلی بایستی دارای ۵ پایه قوی و قرقره های خوب باشد تا به راحتی بتواند بر روی زمین یا فرش حرکت کند. اکثر صندلی ها برای وزن های( ۱۲۵ کیلو ۲۷۵ )پوند طراحی می‌شوند.

• • تکیه گاه ساعد استراحتگاه دست که این تکیه گاه حمایت خوبی برای بدن ایجاد کرده و به نشست و برخاست شخص کمک می‌کند طول آن نبایستی بیش از ۳۵ سانتی متر جلوی پشتی صندلی ادامه داشته باشد و باید ارتفاع آن بین ۲۵-۲۰ سانتی متر باشد، هم چنین عرض آن بایستی در حدود ۱۰ سانتی متر بوده و شکافی به اندازه ۱۰ سانتی متر بین تکیه گاه ساعد و پشتی وجود داشته باشد. استراحتگاه دست باید نرم و روکش دار باشد و هم چنینی به استفاده کننده اجازه بدهد تا به راحتی دست های خود را بر روی آن قرار دهد بدون اینکه فشار اضافی به آن وارد شود.

• سر و صدا

سر و صدای محیط کار را، مهاجم بسیار موذی و خطرناک به حساب آورده اند. زیرا هر روز تعداد زیادی از سلول های شنوایی را از بین می‌برد، صدای بلند هم بر سلامتی افراد تاثیر می‌گذارد اما اثر همه صداهای بلند یکسان نیست. هرگاه کارگر یا کارمندی احساس کند که افت شنوائی پیدا ‌کرده‌است دیگر بسیار دیر شده است زیرا سنگینی گوش و ناشنوائی حاصل از سر و صدا غیر قابل جبران است. خسارت ناشی ازسر و صدا تنها به گوش محدود نمی شود بلکه کل بدن را در بر می‌گیرد. در محیط کار آلودگی صوتی می‌تواند امنیت کارمندان و کارگران را به طور جدی به خطر اندازد در این نوع محیط هاست که خسارات مالی و جانی جبران ناپذیری به وجود می‌آید میزان تاثیر صدا در محیط کار با ماهیت کار رابطه دارد و به طور کلی تاثیر صدا بر کارهای دشوار و پیچیده به مراتب بیش از تاثیر آن بر کارهای ساده است و هم چنینی صدا در انجام کارهایی که جنبه شناختی دارند بیش از وظایف فیزیکی ایجاد مزاحمت می‌کند