دولت به معنای سنتی و کلاسیک آن، با اینکه همواره به عنوان بازیگر مهم نقش خود را در شکل گیری و اجرای حقوق بین الملل محیط زیست حفظ نموده است، دیگر تنها بازیگر حوزه بین الملل به شمار نمی آید، بلکه سازمان‌های غیر دولتی^[۱۳] رفته رفته توانسته اند در شکل گیری، تدوین، اجرا و نظارت بر حقوق محیط زیست مؤثر باشند. اگرچه سازمان‌های غیر دولتی در سایر شاخه های حقوق بین الملل از قبیل حقوق بین الملل اقتصادی، حقوق کیفری بین‌المللی و… نقش آفرین بوده اند، ولی نقش و جایگاه این گروه ها در حقوق بین الملل محیط زیست برجسته و مهم به شمار می‌آید. شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی از جمله کنفرانس‌های استکهلم، ریو، پذیرش به عنوان ناظر در کنوانسیون های بین‌المللی نشان دهنده شناسایی نقش سازمان‌های غیر دولتی به عنوان بازیگر در روابط بین الملل می‌باشد. بدیهی است ابزار مهم سازمان‌های غیر دولتی، افکار عمومی جهانی است که امروزه به عنوان یکی از پدیده‌های نوین حوزه ارتباطات به شمار می‌آید [۱۶].

• 1. اهمیت و ضرورت تحقیق

حفاظت از محیط زیست بدون شک یکی از نگرانیهای اصلی جوامع گوناگون در قرن حاضر می‌باشد و رسیدن به توسعه پایدار، جامعه ای سالم و محیطی عاری از آلودگی شاید آرزوی ذهنی و باور خیالی انسان‌ها باشد. تاریخ تحول جوامع بشری امروزی نمایشگر این است که «توسعه» فرآیندی شتاب آلود و ناپایدار به خود گرفته است که عوارض آن را می توان در ماهیت و ابعاد وسیع تخریب و آلودگی محیط زیست مشاهده نمود. آلودگیهای متعدد زیست محیطی نظیر آلودگی جوامع آبی، سوراخ شدن لایه اوزون، گرمایش جهانی، از بین رفتن تنوع زیستی و حیات وحش، افزایش انفجارآمیز جمعیت، تخریب بی رویه جنگلها و تبدیل آن ها به اراضی کشاورزی، عوارض ناشی از ‌دستکاری‌های ژنتیکی گیاه و حیوانی، ظهور بیماری‌های جدید و در کل تخریب محیط زیست، سیاستگذاران حوزه محیط زیست را به تکاپو واداشت که چگونه باید توسعه را ادامه داده و در عین حال از عواقب زیانبار و غیر قابل پیش‌بینی آن جلوگیری بعمل آورد.

بعد از انقلاب صنعتی و به دنبال آن پیشرفت های تکنولوژی روزافزون به ویژه در دهه های پایانی قرن بیستم و عدم توجه به شاخص‌های زیست محیطی در فرایند پیشرفت‌های علمی، آلودگیهای زیست محیطی گسترش یافت و فرایند تخریب محیط زیست، تشدید گردید. بسیاری از جنبش‌های زیست محیطی به دنبال راهی برای تضمین سلامتی محیط زیست و انسان در برابر اثرات زیانبار برخی از علوم که واجد عدم قطعیت بوده اند، می گشتند و سازمان‌های بین‌المللی متعددی بسیج شده بودند تا احساس حفاظت محیط زیست را در سطح کره زمین ایجاد کنند. اتخاذ رویکرد احتیاطی یکی از راه حلها بود. در واقع بشر می بایست فعالیت‌های خود را مورد ارزیابی قرار دهد و چنانچه از این فعالیت‌ها، تهدیدات جدی و غیرقابل برگشت به محیط زیست وارد شود، نسبت به توقف، کاهش و یا استفاده از تکنولوژی های مناسب تر اقدام نماید. به هر حال دستیابی به توسعه پایدار، موضوع توانمندسازی قواعد ملی و بین‌المللی، موافقتنامه ها و کنوانسیون ها را بیش از پیش مورد توجه قرار می‌دهد. تحولات حقوقی و نهادی در چهل تا پنجاه سال گذشته نشان می‌دهد که قوانین زیست محیطی در سطح ملی و بین‌المللی می‌تواند سهم قابل توجهی در جهت مشارکت پایدار بین محیط زیست و توسعه داشته باشد. پتانسیل موجود در جهان ناپایدار می‌تواند هم به ‌عنوان الگو باشد و هم تخریب سریع محیط زیست و منابع طبیعی را در پی داشته باشد. روند تکاملی توسعه پایدار پیوندی ناگسستنی با بقای بشر، عدالت اجتماعی، اخلاق پایدار و قانون که ابزار کلیدی برای تحقق مسیر توسعه پایدار زیست محیطی و اجتماعی است، دارد. رشد سریع کنوانسیون های بین‌المللی زیست محیطی از سال۱۹۷۲یعنی از زمان کنفرانس استکهلم تاکنون، توسعه فعالیت های زیست محیطی را در بر داشته است، با این حال نمی توان گفت تمام این فعالیت ها حتما در جهت حفاظت از محیط زیست جهانی بوده است. از جمله این فعالیت ها ایجاد معاهدات متعددی بوده است که خود نگرانی هایی به دنبال داشته است، چراکه این معاهدات بعضا در تضاد با هم بوده و اینکه برای اجرایی کردن برخی از معاهدات زیست محیطی، مابقی معاهدات کارایی خود را از دست می‌دادند و یا در جهت رشد و توسعه اقتصادی کلیه معاهدات نادیده گرفته می شدند. این تحقیق ضمن بررسی کنوانسیون های بین‌المللی و منطقه ای زیست محیطی، دیدگاه های حقوق بین الملل محیط زیست را در این خصوص مورد بررسی قرار خواهد داد. متاسفانه در اکثر کنوانسیون‌های یاد شده هیچ گونه حمایت کیفری صریحی از محیط زیست به عمل نیامده است و همواره جای این موضوع در میان این مقررات مهم جهانی خالی است. تلاش برای حفاظت از محیط زیست در سطح بین‌المللی همه اقداماتی را در بر می‌گیرد که منافع مشترک همه دولت‌ها و ملتها در آن نهفته است. از آنجا که مسایل زیست محیطی ابعاد بین‌المللی دارد، شایسته است که به عنوان موضوعات پراهمیت بین‌المللی در نظر گرفته شود و افزون بر شکل دادن به نظام های بین‌المللی زیست محیطی، این مقررات و کنوانسیون ها از حمایت کیفری محکم برخوردار گردد و از روزنه ای نو به توسعه اصول حقوق بین الملل محیط زیست نگریسته شود.

• 1. اهداف