• • • چگونه می‌توان مدل‌های بهینه سازی عدد صحیح مختلط برای طراحی زنجیره تأمین را بسط و توسعه داد؟

  

• چگونه می‌توان از سناریو سازی در تخمین پارامترهای ریسک استفاده کرد؟

تعریف عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق :

زنجیره تأمین :

یک زنجیره تأمین شامل دو یا چند سازمان است که از نظر قانونی از هم جدا بوده و توسط جریان‌های مواد، اطلاعات و مالی به هم مرتبط هستند (عسگری و فراهانی، ۱۳۸۲: ۲۵).
ریسک مالی :

احتمال عدم دسترسی به بودجه معین در زمان مشخص (آزرون، ۲۰۰۸: ۱۳۱).

روش شناسی تحقیق :

از نظر هدف:

تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است.

از نظر روش :

این تحقیق از نوع تجربی است. منظور از تجربی مدل سازی است. تعریف متغیرهای تصمیم و شناسایی محدودیت‌ها از جمله فعالیت‌های اصلی در این روش است و مدل طراحی شده از نوع برنامه ریزی

عدد صحیح مختلط می‌باشد.

جامعه و نمونه آماری :

در این تحقیق به دنبال دستیابی به مدلی جهت طراحی زنجیره تأمین با لحاظ کردن ریسک مالی می‌باشیم و برای تست مدل از یک مطالعه‌ موردی در شرکت هلدینگ استفاده می‌شود.

روش تحلیل داده ها :

در این تحقیق از نرم افزارهای ریاضی نظیر lingo برای حل مدل و استخراج پاسخ‌ها، و از نرم افزار اکسل برای آماده سازی داده ها به منظور ورود به مدل در مرحله حل استفاده شده است.

قلمرو تحقیق :

الف) قلمرو موضوعی:

تحقیق در عملیات، مدیریت تولید، مدیریت مالی

ب) قلمرو مکانی:

شرکت هلدینگ سنگ زاگرس می‌باشد.

ج) قلمرو زمانی:

قلمرو زمانی تحقیق، از فروردین سال ۱۳۸۷ تا اسفند سال ۱۳۹۱ ‌می‌باشد.

چارچوب کلی پژوهش :

ساختار این پژوهش ‌به این صورت می‌باشد که در فصل دوم پس از ذکر مفاهیم اولیه، کاربرد و انواع زنجیره تأمین، به مرور مطالعات اخیر در حوزه بهینه سازی و مدیریت ریسک زنجیره تأمین پرداخته
می شودو پس از آن خلا تحقیقاتی و ضرورت تحقیق بیان می‌گردد. در فصل سوم مدل ریاضی توسعه یافته ای با لحاظ کردن ریسک مالی بر اساس خلا تحقیقاتی پیشنهاد می‌گردد. در فصل چهارم حل مدل و نتایج مربوط به آن با یک مثال عددی توضیح داده می‌شود و سپس نتایج حاصل مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و در نهایت در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهاد برای تحقیقات آتی ارائه می‌گردد.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

ادبیات تحقیق

مقدمه

این فصل شامل دو قسمت می‌باشد. ابتدا تعاریف پایه شامل عبارات و مفاهیم اساسی زنجیره تأمین و همچنین ریسک‌های موجود در طراحی شبکه‌ زنجیره تأمین تشریح می‌شود. سپس با آشنایی کافی با اصطلاحات رایج در این حوزه، به بررسی انواع مقالات منتشره در حوزه بهینه سازی زنجیره تأمین با لحاظ کردن مسائل مالی و مدیریت ریسک زنجیره تأمین می‌پردازیم و پس از مرور مقالات منتشره، جایگاه پژوهش پیشنهادی مطرح می‌شود.

تعاریف پایه

زنجیره تأمین

زنجیره تأمین دارای تعاریف متفاوتی به شرح زیر می‌باشد :

یک زنجیره تأمین، شامل دو یا چند سازمان است که از نظر قانونی از هم جدا بوده و توسط جریان‌های مواد، اطلاعاتی و مالی به هم مرتبط می‌شوند. این سازمان‌ها می‌توانند شرکت‌هایی باشند که قطعات، اجزای تشکیل دهنده و محصولات نهایی تولید می‌کنند و حتی فراهم کنندگان خدمات لجستیک و خود مشتری را نیز دربرمی­گیرند. (عسگری و زنجیرانی ، ۱۳۸۳:۳۲)

زنجیره تأمین را یک سیستم یکپارچه با هدف هماهنگ سازی یکسری فرایندهایی با ارتباط درونی به منظور حصول به موارد زیر می‌دانند :

• • به دست آوردن محصولات و قطعات اولیه

• • تبدیل این مواد و قطعات به محصولات نهایی

• • توزیع این محصولات به فروشندگان یا مشتریان

• تسهیل تبادل اطلاعات بین نهادهای مختلف زنجیره (برای مثال تأمین کنندگان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان و فروشندگان) )مین^[۱] و ملاکرینودیس^[۲]، ۷۵:۱۹۹۹)

زنجیره تأمین را یکسری از فعالیت‌ها می‌دانند که مواد ملموس و غیر ملموس از تأمین کنندگان اولیه تا مشتریان نهایی در آن جریان دارند. (واترز^[۳],۲۰۰۳:۶۶)

مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین نیز دارای تعاریف مختلفی می‌باشد. که در زیر به اهم آن‌ ها پرداخته می‌شود.

مدیریت زنجیره تأمین مجموعه ای از رویکردهایی است که برای یکپارچه سازی مؤثر تأمین کنندگان، تولیدکنندگان، انبارها و فروشگاه‌ها به کار­می­رود بدین جهت که کالا به میزان مناسب تولید شده و به مقدار مناسب در زمان و مکان مناسب توزیع گردد تا هزینه سیستم کمینه شود و همچنین نیازمندی‌های سطح سرویس برآورده شود. (سیمچی^[۴] و همکاران،۲۰۰۳: ۱۰۰)

مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت جریان مواد، جریان اطلاعات و جریان مالی از طریق شبکه ای از سازمان‌ها نظیر تأمین کنندگان، تولیدکنندگان، تهیه کنندگان، لجستیک، توزیع کنندگان و خرده فروشان با هدف تولید و تحویل محصولات یا خدمات به مشتریان، می‌باشد. مدیریت زنجیره تأمین فعالیت‌ها و فرآیندهای واحدهایی نظیر بازاریابی، فروش، تولید، طراحی محصول، خرید، لجستیک، مالی و تکنولوژی اطلاعات درون شبکه ای از سازمان‌ها را هماهنگ می‌کند. (تانگ ^[۵]و همکاران، ۲۰۰۶:۴۵۱)

هدف زنجیره تأمین

هدف هر زنجیره تأمین افزایش ارزش تولید شده و رضایت مشتریان برای پیروزی در عرصه رقابت جهانی می‌باشد. مفهوم ارزش تولیدی در یک زنجیره تأمین اختلاف بین میزان ارزش محصول نهایی تولید شده توسط این زنجیره برای مشتری و میزان تلاش و فعالیت انجام شده در درون زنجیره به منظور ایجاد این ارزش برای مشتری می‌باشد. رویکرد مالی و تجاری مفهوم ارزش تولیدی در یک زنجیره تأمین را همان میزان سوددهی این زنجیره می‌داند که می‌توان آن را اختلاف بین میزان درآمد ایجاد شده از فروش محصولات نهایی به مشتریان و هزینه تولید این محصولات در درون زنجیره دانست. سود حاصله از یک زنجیره تأمین بیانگر کل میزان سودی است که باید بین اجزای مختلف زنجیره تأمین تقسیم گردد. هرچه یک زنجیره تأمین سودآورتر باشد می‌توان آن را زنجیره تأمین موفق‌تری دانست. از نکات مهم در مفهوم زنجیره تأمین این است که سوددهی هر زنجیره تأمین باید در قالب کل زنجیره سنجیده شود و نه در قالب سوددهی هر یک از اجزای این زنجیره به صورت جدا از هم و مستقل چرا که سودآور بودن هر یک از اجزای زنجیره به صورت مستقل لزوماًً بیانگر سوددهی کل زنجیره نیست و برای به دست آوردن میزان سوددهی کل زنجیره، شناخت منابع درآمد و هزینه های کل لازم می‌باشد. (چپرا و میندل، ۳۸۳:۲۰۰۳)

تصمیمات در زنجیره تأمین

مدیریت موفق زنجیره تأمین به تصمیمات مختلف مرتبط با جریان اطلاعات، کالا و پول نیاز دارد. این تصمیمات به سه دسته یا مرحله با توجه به دوره زمانی تقسیم بندی می‌شود.

تصمیمات استراتژیک

تصمیمات این سطح معمولاً به طراحی و ساختار یک زنجیره تأمین مربوط می‌باشد و شامل مکان یابی، ظرفیت محصول و انبار تسهیلات می‌باشد. در چه مکانی محصولات تولید یا ذخیره شوند و از چه سیستم اطلاعاتی باید استفاده شود.

تصمیمات تاکتیکی

افق زمانی این تصمیمات ۶ تا ۲۴ ماه است که پیکربندی زنجیره تأمین در مرحله تصمیمات استراتژیک را معین می‌کند. این تصمیمات بهینه سازی جریان محصولات را مشخص می‌کند.

خطاهای منطق: یک باور دارد که خطاهای منظم در منطق، دومین مکانیزم افسردگی است از دید بک، فرد افسرده مرتکب پنج خطای منطقی متفاوت در تفکر می‎شود، و هر یک از آن ها تجربیات او را تیره می‎کنند: ‌استنباط دلخواه، انتزاع گزینشی، تعمیم مفرط، بزرگ‎نمایی و کوچک‎نمایی، شخصی‎سازی.

استنباط دلخواه: به نتیجه‎گیری اشاره دارد که شواهد ناچیزی برای حمایت آن وجود دارند یا اصلاً شواهدی وجود ندارند.

انتزاع گزینشی: عبارت است از تمرکز بر یک امر جزیی بی‎اهمیت و در عین حال نادیده گرفتن ویژگی های مهمتر موقعیت.

تعمیم مفرط: عبارت است از نتیجه‎گیری‌های کلی درباره‌ ارزش، توانایی، یا عملکرد ‌بر اساس یک واقعیت تنهاست. بزرگ‎نمایی و کوچک‎نمایی: عبارت است از خطاهای فاحش ارزیابی، که طی آن رویدادهای ناگوار جزئی بزرگ‎نمائی و رویدادهای خوب بزرگ، کوچک نمایی می‎شوند. شخصی‎سازی: عبارت است از اینکه فرد به غلط خود را مسئول رویدادهای ناگوار در دنیا می‎داند (امیریان، ۱۳۸۰).

۳- درمان شناختی: نظریه افسردگی شناختی بک اعلام می‎دارد که علت افسردگی افکار منفی نسبت به خود تجربه جاری،‌ و آینده و خطاهای منطق است، درمان شناختی می‎کوشد با این شناخت‌ها مقابله کند (بک، ۱۹۶۷، بک، راش، شاو، و امری، ۱۹۷۹)، هدف آن شناسائی و اصلاح تفکر تحریف شده و فرخهای کژکار زیربنائی افسردگی است. (رم، ۱۹۷۷؛ بک و همکاران ۱۹۷۹)، علاوه بر این به بیمار آموخته می‎شود بر مشکلات غلبه کند و بر موقعیت هایی که قبلاً آن ها را حل شدنی می‎انگاشته‎ است فایق آید. درمان شناختی از شیوه‎های رفتار درمانی نظیر افزایش فعالیت (تقویت کردن فرد افسرده، برای شرکت کردن در فعالیت های بیشتر) واگذاری تکلیف درجه‎بندی شده (تقویت کردن فرد افسرده برای برداشتن گام کوچک در هر بار، و به تدریج مشکل‎تر کردن این گام ها) و آموزش مهارت های اجتماعی مغایر با نشانه‎های افسردگی، استفاده می‎کنند. اما در درمان شناختی این شیوه‌آموزش‌ها برای تغییر نشانه‎های رفتاری صرفاً وسایلی هستند برای تغییر افکار و فرض هایی که علت های بنیادی رفتار افسرده انگاشته می‎شوند. چهار شیوه درمان شناختی به ترتیب عبارتند از: شناسایی افکار خودکار، افکار خودکار آزمایش واقعیت، آموزش انتساب مجدد و تغییر فرض های دپرسوژنیک^[۳۱].

شناسایی افکار خودکار: بک معتقد است که بیماران افسرده جمله‎های ناپیوسته و منفی را سریعاً و از روی عادت به خودشان می‎گویند. این افکار خودکار، افسردگی را نگه می‎دارند درمان شناختی به بیماران کمک می‎کند که این افکار خودکار را شناسایی کنند.

افکار خودکار آزمایش واقعیت: وقتی که بیمار یاد گرفت این‎گونه افکار را شناسایی کند درمانگر شناختی با بیمار به گفتگویی می‎پردازد که طی آن شواهد موجودعلیه این افکار با دقت کامل مورد بررسی قرار می‎گیرند. این تلاش در جهت ایجاد خوش‎بینی کاذب نیست، بلکه ترغیب بیمار به استفاده از معیارهای معقول خودسنجی است که افراد غیرافسرده آن ها را به کار می‎برند. وقتی بیمار یاد می‎گیرد افکار خودکارش را با دقت کامل بررسی کندو شواهدی را علیه آن ها بیاراید، قادر خواهد بود آن ها را تضعیف کرده و بدین ترتیب آن ها از بین خواهند رفت. آموزش انتساب مجدد: بیماران افسرده به سرزنش کردن خود برای رویدادهای ناگوار گرایش دارند که در واقع مسئول آن ها نیستند. درمانگر و بیمار برای مقابله با این‎گونه سرزنش نامعقول، رویدادها را وارسی می‎کنند، و برای غلبه کردن بر این سرزنش معیارهای افراد غیرافسرده را به کارمی‎بندند. این در واقع آزاد کردن بیمار از قید سرزنش نیست بلکه این کار برای این صورت می‎گیرد که بیمار دریابد ممکن است عوامل دیگری غیر از بی‎کفایتی او وجود داشته باشند که به رویداد ناگوار کمک می‎کنند. تغییر دادن فرضهای دپرسوژنیک: آخرین شیوه درمان شناختی، تغییر دادن آشکار فرضهای دپرسوژنیک است (ایس، ۱۹۶۲). بک شش فرض را مشخص می‎کند که افراد افسرده زندگی خود را ‌بر اساس آن ها قرار می‎دهند، و از این راه خود را مستعد غم، ناامیدی و سرخوردگی می‎کنند: (۱) برای اینکه من خوشحال باشم، باید همه افراد در تمام اوقات مرا بپذیرند؛ (۲) اگر مرتکب اشتباهی شوم، معنی آن این است که نالایقم؛ (۳) بدون عشق و محبت نمی‎توان زندگی کنم؛ (۴) اگر کسی با من مخالف باشد، این بدان معنی است که او مرا دوست ندارد؛ (۵) ارزش من به عنوان یک شخص بستگی دارد به اینکه دیگران درباره من چه فکری می‎کنند وقتی که بیمار و درمانگریکی از این فرضها را شناسایی می‎کنند به شدت آن را مورد حمله قرار می‎دهند. اعتبار هر فرض بررسی می‎شود، ضد استدلاللهای برای هر یک از فرضها مطرح می‎شود، فرضهای قابل قبول دیگری ارائه می‎شوند، و پیامدهای مصیبت‎بار اعتقاد به هر فرض برملا می‎شوند (ترجمه سید محمدی، ۱۳۷۹).

۴- نظریه‎های یادگیری: پیش‎فرض نظریه‎های یادگیری آن است که افسردگی و فقدان تقویت^[۳۲] به هم مربوط‎اند نبود تقویت ممکن است چند علت داشته باشد. پاسخ ها ممکن است بدین سبب تضعیف شوند که هیچ تقویتی دریافت نداشته یا حالتی نا خوشایند یا تنبیه کننده به دنبال داشته‎اند. بسیاری از نظریه‎پردازان، معتقد به دیدگاه یادگیری، به شدت تحت تأثیر کارهای بی‎اف. اسکینر^[۳۳] در زمینه شرطی شدن عاملی بوده‎اند، اندیشه‎های ناشی از کارهای اسکینر از طریق تأکید بر تعامل اجتماعی، به ویژه اینکه چگونه رفتار سایر افراد می‎تواند به عنوان تقویت عمل نماید. اصلاح و تعدیل شده‎اند، ‌لوین سوهن^[۳۴] و همکاران وی از پیشوایان تحقیق در زمینه افسردگی از دیدگاه یادگیری هستند. آن ها به طور کلی چنین تأکید می‎کنند که پایین بودن مقدار واکنش‌های رفتاری (برون شد رفتار)^[۳۵] و احساسات غمگینی یا بدبختی که با افسردگی همراه می‎شود، مربوط است به کمی تقویت مثبت و یا زیادی تجربه‎های ناخوشایند. این وضع ممکن است به یکی از چند دلیل مختلف پدید آید: ۱- محیط خودبخود ممکن است مسئله‎ای باشد. امکان دارد که در محیط فرد، عوامل تقویت‎کننده یا تنبیه‎کننده زیاد باشند. ۲- شخص ممکن است فاقد مهارت‌های اجتماعی برای جذب تقویت مثبت یا برای تطبیق مؤثر با حوادث تنفرانگیز و ناخوشایند باشد. ۳- به سبب بعضی دلایل، در افرادی که مستعد افسردگی هستند، موارد تقویت‎کننده، کمتر مثبت و موارد تنبیه‎کننده، بیشتر منفی به نظرشان می‎رسد تا افراد عادی. این ممکن است به صورت چرخه‎ای از کاهش رفتار یا کناره‎گیری آغاز شود و به تقویت کمتر یا تنبیه بیشتر بیانجامد افراد افسرده حوادث ناخوشایند بیشتری در زندگیشان رخ می‎نماید و تجربه آنان نیز از این حوادث ناخوشایندتر از افراد غیرافسرده است (ابراهیم پور، ۱۳۹۰).

بند سوم: پس گرفتن قبول

پس گرفتن قبول در صورتی نافذ است که قبل از زمانی که قبول نافذ می شده است یا هم زمان با آن، به ایجاب دهنده برسد.^[۲۲۷] و همچنین مطابق با ماده ۲۲ کنوانسیون، قبول قابل استرداد است، مشروط بر این که انصراف از آن، قبل و یا همزمان با نفوذ قبول، یعنی زمان وصول آن به ایجاب کننده، به وی برسد. پس در واقع مخاطب ایجاب می‌تواند نظرش را عوض کند و قبول را پس بگیرد ‌به این شرط که قبل ز زمان قبول یا هم زمان با آن، پس گرفتن قبول به ایجاب دهنده واصل شود. در اینجا موادی که در اصول مؤسسه‌ و همچنین کنوانسیون وین ‌در مورد استرداد قبول آمده است همان اصلی را عنوان نموده که ‌در مورد ایجاب هم بیان کرده‌اند.^[۲۲۸]

گفتار چهارم: نوشته های تأیید کننده قرارداد

اگر نوشته ای که در ظرف زمانی متعارف پس از انعقاد قرارداد فرستاده شده و منظور از آن، تأیید قرارداد بوده، حاوی شروط اضافی یا متفاوت باشد، آن شروط بخشی از قرارداد می شودند مگر آنکه قرارداد را به طور اساسی تغییر دهند یا دریافت کننده بدون تأخیر غیر موجه، به وجود اختلاف و ناهماهنگی اعتراض کند.^[۲۲۹]

بند اول: نوشته های تأیید کننده

ماده توضیحی فوق درباره وضعیتی است که در آن قراردادی قبلا به طور شفاهی یا با مبادله پیام های کتبی محدود شده به شروط اساسی توافق، منعقد شده باشد و بعد از آن، یک طرف، سندی برای طرف دیگر بفرستد فقط با این قصد که آنچه را که قبلا توافق شده است، تأیید کند؛ اما این سند در واقع حاوی شروطی متفاوت با شروط قبلا توافق شده بین طرفین یا اضافه بر آن هاست. به لحاظ نظری، این وضعیت، آشکارا با وضعیتی که در ماده ۱۱-۱-۲ ^[۲۳۰] ترسیم شده، متفاوت است؛ یعنی وضعیتی که در آن هنوز قراردادی منعقد نشده و در قبول مورد نظر مخاطب ایجاب، شروط اصلاحی گنچانده شده است. اما از آنجا که تمایز قائل شدن بین این دو وضعیت در عمل، اگر نگوییم غیر ممکن، امکان دارد بسیار دشوار باشد، ماده حاضر درباره شروط اصلاحی مندرج در یک نوشته تأیید کننده، همان راه حلی را پیش می کشد که در ماده ۱۱-۱-۲ اصول مؤسسه‌ ترسیم شده است. به بیان دیگر، دقیقا” برای اصلاحاتی که در برگ تصدیق سفارش درج شده است، مقرر می شود که شروط اضافه یا متفاوت با شروط قبلا” توافق شده بین طرفین که در نوشته ای تأیید کننده گنجانده می‌شوند، بخشی از قرارداد به حساب آیند ‌به این شرط که توافق طرفین را (به طور اساسی) تغییر ندهند و دریافت کننده سند مذبور، بدون تأخیر غیر موجه، به آن شروط اعتراض نکند.

بدیهی است که در زمینهنوشته های تأیید کننده نیز پاسخ ‌به این سوال که کدام شروط جدید به طور اساسی شروط توافق شده پیشین را تغییر می‌دهند، به طور قطع فقط در پرتو اوضاع و احوال خاص هر مورد مشخص می شود. از سوی دیگر، آشکار است که مفاده ماده حاضر در موردی که طرف فرستنده نوشته تأیید کننده به صراحت از طرف دیگر می‌خواهد که پس از امضای متقابل صحیح و قانونی برای قبول، آن را به او بازگرداند اعمال نمی شود. در چنین شرایطی، اهمیتی ندارد که آیا نوشته مورد نظر حاوی اصلاحات است یا نه؛ زیرا اگر قرار است قراردادی منعقد شود، مخاطب باید در حال نوشته را به صراحت بپذیرد.

بند دوم: نوشته های تأیید کننده که باید در مدت زمانی متعارف پس از انعقاد قرارداد ارسال شوند

پیش فرض قاعده ای که بر طبق آن، سکوت از سوی طرف دریفت کننده، به منزله قبول مفاد نوشته تأیید کننده، از جمله هر اصلاح غیر اساسی شروطی است که قبلا بر آن ها توافق شده، این است که نوشته تأیید کننده (در مدت زمانی متعارف پس از انعقاد قرارداد) فرستاده شود. هر نوشته ای از این نوع که در مدت زمانی فرستاده می شود که با توجه به اوضاع و احوال، به ور غیر متعارف طولانی به نظر می‌رسد، فاقد هر گونه اثر و اهمیت می شود و سکوت از سوی دریافت کننده در چنین موردی، دیگر به منزله قبول مفاد نوشته مذبور نیست.

بند سوم: سیاهه ها

مطابق با توضیحات و ماده یاد شده^[۲۳۱]، اصطلاح (نوشته تأیید کننده) را باید به مفهومی موسع در نظر گرفت، آن چنان که مواردی را هم شامل شود که در آن ها، یک طرف از سیاهه یا سند مشابه دیگری استفاده می‌کند که مرتبط با اجرای تعهدات و برای مشخص کردن شروط قراردادی است که یا به طور شفاهی یا با مکاتبات غیر رسمی منعقد شده است، ‌به این شرط که استفاده از اسناد مذبور در بخش تجاری و یا کشور مورد نظر، معمول باشد.^[۲۳۲]

بخش سوم

محتوای قرارداد

طرح بحث

بعد از بررسی نحوه تشکیل قرارداد خرید و فروش (بیع) کالا، نوبت به بررسی محتوای یک قرارداد می‌گردد. از این رو در این بخش ، محتوای قرارداد بیع بررسی می شود. با انعقاد بیع، تعهدات متقابلی برای بایع و مشتری ایجاد می شود که کنوانسیون و همچنین اصول یونیدروا به آن پرداخته است. در این بخش ضمن بر شمردن تعهدات هر یک از طرفین، قوانین مشترک طرفین نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

این بخش به سه فصل کلی تقسیم شده است: در فصل اول در سه گفتار؛ گفتار اول تعهدات بایع گفتار دوم، تعهدات مشتری و در گفتار سوم سایر تعهدات محتوای قرارداد مورد بررسی قرر می‌گیرد. و در فصل دوم ضمانت اجرایی نقض قابل پیش‌بینی قرارداد بررسی می‌گردد و سرانجام نتیجه گیری از سه بخش قانون حاکم بر قراردادها، تشکیل قرارداد و محتوای قراردادها سخن به میان می‌آید.

فصل اول: تعهدات فروشنده و خریدار

گفتار اول: تعهدات فروشنده

علی اصول تعهدات طرفین قرارداد، از جمله تعهدات فروشنده، در قرارداد معین می شود و طرفین می‌توانند، هر نوع تعهدی را با توافق ایجاد کنند جز آنچه در قانون به صراحت منع شده باشد. در کنوانسیون هم این اصل پذیرفته شده است. فصل دوم از مقررات کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا طی مواد ۳۰ الی ۴۴ تعهدات فروشنده (بایع) را بیان می‌کند. قابل ذکر است که برخی تعهدات اساسی برای بایع وجود دارد که در ماده ۳۰ کنوانسیون مقرر می‌دارد: فروشنده مکلف است به ترتیبی که در قرارداد و این کنوانسیون مقرر گردیده کالا را تسلیم کند، هر گونه مدارک مربوط به کالا را تحویل و مالکیت کالا را انتقال دهد.^[۲۳۳]

مطابق این ماده میتوان تعهدات بایع را به سه دسته تقسیم نمود:

۱ ـ انتقال مالکیت کالا. ۲ ـ تسلیم کالا. ۳ ـ تسلیم اسناد مربوط به کالا.

دو تعهد دیگری که صراحتاً در این ماده بیان نگردیده و در طی مواد دیگر کنوانسیون ^[۲۳۴]بدان اشاره شده است و باید آن ها را نیز به گروه تعهدات بایع اضافه نمود، عبارتند از؛ «مطابقت کالا و مصونیت کالااز ادعای ثالث». ‌بنابرین‏ تعهدات بایع به طور کلی مطابق کنوانسیون عبارت است از:

۴-۱- تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعیت‏شناختی

۴-۲ – تجزیه و تحلیل داده های مربوط به فرضیه ‏های پژوهش

آمار توصیفی اطلاعات جمعیت شناختی

جنسیت آزمودنی ها

در جدول ۱ فراوانی و درصد فراوانی مطلق و تراکمی متغییر جنسیت گزارش شده است با توجه به جدول و نمودار یک ۵۰% پاسخ دهندگان دختر و ۵۰% آن ها پسر می‌باشند برای مقایسه بیشتر می توان به نمودار شماره یک مراجعه کرد.

۴-۱- متغیر جنسیت
درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۱۶۰

دختر

متغیر

۱۰۰٫۰

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۱۶۰

پسر

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار۴- ۱ – نمودار دایره ای متغیر جنسیت

وضعیت آموزش کودکان

در جدول ۲ فراوانی، درصد فراوانی مطلق و تراکمی کودکانی که از آموزش پیش دبستانی برخوردار بودند و کودکانی که برخوردار نبودند گزارش شده است . از بین کودکان انتخاب شده برای تحقیق ۱۶۰ نفر یا ۵۰% آموزش دیده و ۱۶۰ نفر یا ۵۰% آموزش ندیده بودند و برای مقایسه می توان به نمودار دایره ای ۲ مراجعه کرد.

آموزش دیده /آموزش ندیده کودکان- ۲-۴ جدول

درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۱۶۰

آموزش دیده

متغیر

۱۰۰٫۰

۵۰٫۰

۵۰٫۰

۱۶۰

آموزش ندیده

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار ۴-۲ – نمودار دایره ای متغیر آموزش پیش دبستانی

در جدول ۳ فراوانی ، درصد فراوانی مطلق و تراکمی متغیر سن گزارش شده است ۸۷ نفر یا ۲/۲۷ درصد از گروه سنی ۷ ساله ،۱۳۷ نفر یا ۸/۴۲ درصد از گروه سنی هشت ساله ، ۹۳ نفر یا ۱/۲۹ درصد از گروه سنی ۹ ساله بودند و ۳ نفر یا ۹% درصد سن خود را مشخص نکرده بودند . برای مقایسه تعداد افراد ‌گروه‌های سنی می توان به نمودار ۳ مراجعه نمود .ضمنا با توجه به جدول ۷۰ درصد کودکان در ‌گروه‌های سنی ۷ و ۸ ساله ها قراردارند و در کل ۱/۹۹ درصد کودکان ،سن آن ها مشخص شده است.

– متغیرسن۳-۴جدول
درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

۲۷٫۲

۲۷٫۲

۲۷٫۲

۸۷

هفت ساله

متغیر

۷۰٫۰

۴۲٫۸

۴۲٫۸

۱۳۷

هشت ساله

۹۹٫۱

۲۹٫۱

۲۹٫۱

۹۳

نه ساله

۱۰۰٫۰

.۹

.۹

۳

بی پاسخ

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار ۴-۳- نمودار دایره ای متغیر سن

در جدول ۴ فراوانی مطلق ، تراکمی و درصد فراوانی تراکمی پایه تحصیلی دانش آموزان شرکت کننده در تحقیق گزارش شده است . با توجه به جدول ۸۸ نفر یا ۵/۲۷ درصد دانش آموزان در پایه اول ، ۱۳۶ نفر یا ۵/۴۲ درصد دانش آموزان در پایه دوم و ۹۶ نفر یا ۳۰ درصد دانش آموزان در پایه سوم مشغول به تحصیل بودند .برای بررسی و ‌مقایسه بیشتر می توان به نمودار دایره ای شماره ۴ مراجعه نمود.

جدول ۴-۴- متغیر پایه تحصیلی
درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

۲۷٫۵

۲۷٫۵

۲۷٫۵

۸۸

اول

متغیر

۷۰٫۰

۴۲٫۵

۴۲٫۵

۱۳۶

دوم

۱۰۰٫۰

۳۰٫۰

۳۰٫۰

۹۶

سوم

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار۴- ۴- نمودار دایره ای متغیر پایه تحصیلی

در جدول ۵ فراوانی مطلق ، تراکمی و درصد فراوانی تراکمی شغل پدر دانش آموزان گزارش شده است. ۲ نفر یا ۶درصد بیکار، ۷ نفر یا ۲/۲ درصد بازنشسته ، ۷۴ نفر یا ۱/۲۳ درصد کارمند، ۱۱۱ نفر یا ۷/۳۴ درصد دارای شغل آزاد ، ۱۷ نفر یا ۳/۵ درصد فرهنگی و ۲۹ نفر یا ۱/۹ درصد دارای سایر مشاغل هستند و ۸۰ نفر یا ۲۵ درصد نوع شغل خود را مشخص نکرده اند.

جدول ۴-۵- متغیرشغل پدردانش آموزان
درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

.۶

.۶

.۶

۲

بیکار

متغیر

۲٫۸

۲٫۲

۲٫۲

۷

بازنشسته

۲۵٫۹

۲۳٫۱

۲۳٫۱

۷۴

کارمند

۶۰٫۶

۳۴٫۷

۳۴٫۷

۱۱۱

آزاد

۶۵٫۹

۵٫۳

۵٫۳

۱۷

فرهنگی

۷۵٫۰

۹٫۱

۹٫۱

۲۹

سایر

۱۰۰٫۰

۲۵٫۰

۲۵٫۰

۸۰

بی پاسخ

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار ۴-۵- نمودار دایره ای متغیر شغل پدر دانش آموزان

در جدول ۶ فراوانی مطلق ، درصد فراوانی مطلق و تراکمی متغیر شغل مادران گزارش شده است. ۲۲۳ نفر یا ۷/۶۹ درصد مادران خانه دار ، ۲۶ نفر یا ۱/۸ درصد کارمند، ۲۲ نفر یا ۹/۶ درصد فرهنگی ، ۵ نفر یا ۶/۱ درصد دارای شغل آزاد و ۶ نفر یا ۹/۱ درصد دارای سایر مشاغل هستند و ۳۸ نفر یا ۹/۱۱ درصد نوع شغل خود را مشخص نکرده اند . برای مقایسه فراوانی مشاغل مادران می توان به نمودار دایره ای ۶ مراجعه کرد.

شغل مادردانش آموزان جدول۴-۶- متغیر
درصد فراوانی تراکمی متغیر
درصد فراوانی تراکمی
درصد فراوانی مطلق
فراوانی

۶۹٫۷

۶۹٫۷

۶۹٫۷

۲۲۳

خانه دار

متغیر

۷۷٫۸

۸٫۱

۸٫۱

۲۶

کارمند

۸۴٫۷

۶٫۹

۶٫۹

۲۲

فرهنگی

۸۶٫۳

۱٫۶

۱٫۶

۵

آزاد

۸۸٫۱

۱٫۹

۱٫۹

۶

سایر

۱۰۰٫۰

۱۱٫۹

۱۱٫۹

۳۸

بی پاسخ

۱۰۰٫۰

۱۰۰٫۰

۳۲۰

جمع

نمودار ۴-۶- نمودار دایره ای متغیر شغل مادر

اگرچه نقش تبلیغات دردنیای جدید در این توجیه جای تردید باقی می‌گذارد درعین حال لزوم ثبات معاملی در حد متعارف ومعقول را نیز می توان برای توجیه تفکیک تدلیس حقوقی و گفتار و اعمالی که فقط جنبه ترغیبی دارد مطرح کرد زیرا اگر هر گونه تشویق فروشنده برای جلب مشتری تدلیس بشمار می‌آید بدیهی است که نظمی در استقرار معاملات نمی ماند.

در حقوق انگلیس ازستایشهای معمولی زیرعنوان سو عرض بحث می‌کنند چنان که در پیش گفتیم این نظریه معادلی عیناً در نظامهای حقوقی فرانسه و اسلامی و ایران ندارد چون در عین حال خود به سو عرضه معصومانه و سو عرضه مدلسانه تقسیم می شود از آنجایی که برای ایجاد مسئولیت عقدی لازم نیست حتماً تدلیس صورت گیرد و صرف^[۳۸] نیز تحت شرایطی کافی برای ایجاد مسئولیت است لذا برخلاف حقوق فرانسه ستایشهای معمولی در مقابل تدلیس قرار نمی گیرد و بلکه ذیل شرایط کلی برای تحقق سو عرضه خواه معصومانه خواه مدلسانه بیان می شود. ^[۳۹]

‌بنابرین‏ مبنای نظری درحقوق انگلیس و فرانسه متفاوت ولی نتیجه عملی یکسان است:

در حقوق انگلیس نیزتمجیدهایی که فقط برای بازار گرمی و مشتری یابی است تاثیری در تمامیت عقد نمی گذارد.
در حقوق اسلامی با توجه به اینکه توجه فقها معمولا معطوف به عسب و اخفا آن است مسئله بصورتی متفاوت از حقوق فرانسه و انگلیس مطرح می شود. معهذا نظریه های صریحی در دست است که از حیث نتجه عملی اگر چه بر مبنای ضمانت اجرای صرفاً مذهبی مشابه احکام حقوقی فرانسه یا انگلیس است. ^[۴۰]

شهید اول در ذیل آداب المستحبه از کتاب متاخر عدم تزئین المتاع را ذکر می‌کند و شهید ثانی در شرح آن می‌گوید نیاراستن کالا مستحب در صورتی که منظور از آراستن فقط ایجاد رغبت در اشخاص جاهل نسبت به کالا باشد ولی آراستن کالا برای منظور دیگر مانند آنکه عاده آراستن کالا مطلوب باشد مانعی ندارد) از این متن و شرح دو نکته بر می‌آید :

اول آنکه اگر عرفاً معمول است, آراستن کالای ایرادی ندارد و ‌بنابرین‏ فرق است بین آراستنی که در حد عرف و آراستنی که برای اخفای عیب باشد.

ثانیاًً آنکه عامل قصد باضافه قبول عرف در این زمینه نقشی دارد: اگر قصد فقط ایجاد ترغیب در جاهل کالا و بی اطلاع از وضع آن باشد ایراد دارد ولی اگر باین قصد نباشد (و قبول عرف تنها مثالی برای این صورت است که جنبه حصری ندارد) بلا ایراد است همچنین سوگند نخوردن در خرید و فروش بنا به حدیث نبوی که ستایس کردن هنگام فروش یا بد گفتن هنگام خرید…) را نهی می‌کند مستجب است اگر سوگند راست باشد و اگر دروغ باشد مستوجب لعنت خداوندی و حرام است ‌بنابرین‏ مدح از مال که ناظر بر گفتار در مقابل رفتار برای جلب مشتری است علی الاصول نهی می شود ولی عقد را متزلزل نمیسازد. ‌در همه این موارد اگر عمل موجب اخفای عیب موجود یا نمایاندن کمال غیر موجود گردد در آن صورت است که ضمانت اجرای دنیوی از طریق ایجاد خیار عیب برای فسخ عقد یا خواستن ارش نیز طبق شرایط خیار مذبور حاصل می شود. ^[۴۱]

در حقوق ایران باز حکمی از این صورت در دست نیست. آقای دکتر امامی درذیل بحث از آنچه موجب فریب گردد ظاهراًً با توجه به مبانی فقهی به عملیاتی که سبب گول خوردن مشتری شود و در ‌اثر آن رغبت و میل برای او نسبت به مبیع پیدا گردد…) عطف و سپس تصریح می نمایند: (بنا بر آنچه گفته شد هرگاه برا تزئین پشت مغازه چراغهای الوان برقی روشن نمایند که جلب توجه مشتریان کند و یا طوری اجناس را در پشت شیشه مغازه بچینند که از حیث رنگ آمیزی جلب مشتری نماید تدلیس اصطلاحی که موجب پیدایس حق فسخ بشودنیست ) این بیان ایشان یادآور متنی است که در پیش از شهیدین نقل کرده ایم البته باید توجه داشت که ذکر این موارد اگر چه تمام ناظر بر عمل آراستن است جنبه تمثیلی دارد نه حصری و ‌بنابرین‏ گفتار فروشنده یا هر یک از طرفین عقدی اعم از بیع یا غیر آن مادام که موجب فریب طرف دیگر نشود تدلیس نیست و تشخیص فریب را با توجه به اینکه قانون ‌در مورد ضابطه فریب ساکت است طبیعه باید به ‌عنوان امری موضوعی در اختیار قاضی گذاشت و قاضی قاعدتاً بحکم ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی باید ‌در مورد سکوت قانون به عرف توجه داشته باشد و عرف نیز بین تدلیس و بازار گرامی تفاوت می‌گذارد. ^[۴۲]

تدلیس ثالث

منظور از تدلیس ثالث تدلیسی است که توسط کسی غیر از طرفین عقد نسبت بیکی از طرفین عقد صورت گیرد از این موضوع می توان هم ذیل عنصر مادی و هم ذیل عنصر روانی گفتگو کرد.

ولی از آنجایی که در عنصر مادی به نفس عمل تدلیس و جلوه های مختلف آن پرداختیم و دراینجا به خودعمل بلکه به عامل و شرایط مربوط به عامل برای اثر بخشی تدلیس توجه داریم ترجیح دادیم که از آن در ذیل عنصر روانی گفتگو کنیم.

در این زمینه نیز روش نظامهای حقوقی تحت بررسی متفاوت است صرفنظر از روش می توان مقدمه گفت که در حقوق فرانسه و انگلیس علی الاصل تدلیس ثالث مؤثر نیست درحقوق ایران مقررات قانون مدنی مجمل است و در فقه اسلامی اصلی ناظر بر این صورت وجود ندارد ولی می توان یکی دو مورد را در حیطه این بحث کشاند.

بنا به ماده ۱۱۱۶ قانون مدنی فرانسه تدلیس هنگامی اثر حقوقی دارد که عملیات مدلسانه توسط یکی از طرفین عقد انجام شده باشد بنا بر این اصل حقوق فرانسه این است که تدلیس کسی غیر از طرفین عقد لطمه ای به آن نمی زند. معهذا کافی است که طرف متعاقد در تدلیس شرکت کرده یا آن را ترتیب داده یا با ثالث تبانی کرده یا اینکه از آن آگاهی داشته و استفاده کرده باشد تا اینکه عقد قابل فسخ شود)

این حکم باز انعکاسی از ریشه جزایی تدلیس در حقوق رم است اگر تدلیس صرفاً رضا می بود می بایست عیب رضای مدلس خواه از طرف دیگر قرارداد حاصل شده باشد وخواه از عمل شخص ثالث , ماخذ قرار گیرد و درهر دو صورت بیکسان اثر گذارد همچنان که دراکراه (اگرچه اکراه را نیز از جهات دیگر بدشواری می توان در قالب رضایی صرف تحلیل کرد) اکراه شخص ثالث اثری همانند اکراه هریک از طرفین عقد دارد.

در توجیه عدم تاثیر تدلیس شخص ثالث می توان گفت که مدلس حقی برای مواخذ طرف مقابل عقد که بی گناه بوده است ندارد و عمل شخص ثالث نباید از طریق متزلزل ساختن عقد سبب تحمیل بر طرف بیگناه شود بهرحال با توجه ‌به این خصوصیت تدلیس ( و بعض خصوصیات دیگر نظریه اکراه گفته می شود) که ‌بنابرین‏ تدلیس مانند اکراه و برخلاف اشتباه عیب صرق رضا نیست.^[۴۳]

معهذا اصل مذبور در مواردی چند تعدیل و تدلیس ثالث مانند تدلیس طرف عقد موثردر عقد می شود:
۱ – هنگامی که تدلیس چنان باشد که ارده مدلس را از بین ببرد : در این مورد عقد نه بعلت تدلیس ثالث بلکه بعلت اشتباه ناشی از آن عمل فاقد شرایط قانونی است.

۲ _ هنگامی که ثالث نماینده یک طرف عقد باشد.

۳ _ درموردهبه , تدلیس اگر چه از طرف ثالث باشد, روح نیکو کاری و محبت را از بین می‌برد و ‌بنابرین‏ مؤثر است.

۴ _ ‌در مورد اعمال حقوقی بیطرفی ایقاعات مانند اقرار به نسبت فرزندان طبیعی قبول ارث وصیت و نظایر آن بازتدلیس کسی غیر از آنکه عمل مذبور مربوط به او می شود عمل را قابل ابطال می‌سازد.