مدل کسب و کار طراحی محتوای معامله، ساختار و حکومت را نشان می‌دهد تا به ایجاد ارزش از طریق بهره برداری از فرصت‌های کسب و کار جدید برسد.آمیت و زوت (۲۰۰۱)معماری سازمان و شبکه شرکای خود را برای ایجاد، بازاریابی و تحویل ارزش و مرکز ارتباطات به یک یا چند بخش از مشتریان به منظور ایجاد درآمد پایدار و سودآور است.

توربای و دیگران (۲۰۰۱)مدل کسب و کار موجود و یا کسب و کار برنامه­ ریزی شده باری آینده است. مدل همیشه از واقعیت پیچیده، ساده سازی است. این امر به درک اصول کسب و کار یا برنامه ریزی کردن نحوه دیدگاه کسب و کار آینده کمک می‌کند.استالر (۲۰۰۲)مدل کسب و کار موجود و یا کسب و کار برنامه­ ریزی شده باری آینده است. مدل همیشه از واقعیت پیچیده، ساده سازی است. این امر به درک اصول کسب و کار یا برنامه ریزی کردن نحوه دیدگاه کسب و کار آینده کمک می‌کند.مدل کسب و کار چارچوب منسجم را فراهم می‌کند که ویژگی‌ها و پتانسیل‌های فناوری به عنوان ورودی می‌گیرد و آن‌ ها را از طریق مشتریان و بازار را به ورودی‌های اقتصادی تبدیل می‌کند؛ ‌بنابرین‏ مدل کسب و کار، به عنوان یک وسیله متمرکز که واسطه بین توسعه‌ فناوری و ایجاد ارزش اقتصادی باشد، تصور می‌گرددمدل کسب و کار توصیف داستانی منطقی است که چه کسانی مشتریان شما هستند، ارزش آن‌ ها چیست و چگونه شما در قبال ارائه‌ ارزش به آن‌ ها کسب درآمد می‌کنید.شرح نقش‌ها و روابط شرکت، مشتریان، شرکا و تأمین کنندگان و همچنین جریان کالاها، اطلاعات و پول میان این احزاب و مزایای اصلی تخصیص یافته به آن‌ ها به ویژه، اما نه منحصراًً مشتری.مدل کسب و کار یک مدتی است که اغلب به توصیف اجزای کلیدی کسب و کار پرداخته است که مشتریان، رقبا، پیشنهادها، فعالیت‌های سازمان، منابع، عرضه عوامل و ورودی‌های تولید و همچنین اجزای روند طولی برای پوشش پویایی مدل کسب و کار در طول زمان است.مفهوم دقیق راهبرد شرکت‌ها در سطح خلاصه که به عنوان مبنایی برای پیاده سازی فرآیندهای کسب و کار است.مجموعه‌ای از راهبردهای سازمانی برای ایجاد و مدیریت از جمله درآمد، سطح بالای فرایندهای کسب و کار و اتحاد.نمایندگی از منطق اساسی شرکت و انتخاب راهبرد جهت ایجاد و کسب ارزش در شبکه ارزشمدل کسب و کار، ابزاری مفهومی است که از مجموعه‌ای از روابط و اجزای بین آن‌ ها تشکیل شده و منطق درآمدزایی شرکت را بیان می‌کند. همچنین توصیفی از ارزش ارائه شده سازمان به مشتریان مورد نظر، معماری سازمان و شرکای آن برای خلق، بازاریابی و انتقال این ارزش و سرمایه مربوط برای ایجاد جریان‌های درآمدی سود ده و پایدار است.تلاش طرح‌های مشترک از شرکت‌های متعدد برای ارائه پیشنهاد مشترک برای مشتریان خودمدل‌های کسب و کار به منظور شناسایی بازیگران کسب و کاری که در یک حرفه هستند و نیز چگونگی روابط صریح و روشن خود به وجود آمده‌اند. روابط در مدل کسب و کار از نظر ارزش تبادل بین بازیگران فرموله شده است.مدل‌های کسب و کار به منظور شناسایی بازیگران کسب و کاری که در یک حرفه هستند و نیز چگونگی روابط صریح و روشن خود به وجود آمده‌اند. روابط در مدل کسب و کار از نظر ارزش تبادل بین بازیگران فرموله شده است.آندرسون و دیگران (۲۰۰۶)از سوی کدام شرکت که قادر به ایجاد ارزش توسط هماهنگی جریان اطلاعات، کالا و خدمات در میان شرکت کنندگان در صنعت‌های مختلف در تماس با آن است از جمله مشتریان، شرکا در زنجیره ارزش، رقبا و دولتکالیو و دیگران (۲۰۰۶)راه‌های ایجاد ارزش برای مشتریان و روشی که در آن کسب و کار تبدیل فرصت‌های بازار به سود از طریق مجموعه‌ای از بازیگران و فعالیت‌ها و همکاریراجالا و وسترلاند (۲۰۰۷)مدل کسب و کار نشان دهنده تجارت اصلی سازمان و لازم است باری توصیف این سازمان از دیدگاه مأموریت اصلی آن و محصولات و خدماتی را که به مشتریان خود ارائه می‌کند.جانسن و دیگران (۲۰۰۸)روش انجام کسب و کاری که توسط یک شرکت می‌تواند خود را حفظ کند و به تولید درآمد بپردازد.راپا (۲۰۰۸)

مدل کسب و کار

همان گونه که در شکل نشان داده شده است پژوهشگران با بررسی ادبیات مدل کسب و کار، پنج مرحله را در سیر تکامل مدل کسب و کار شناسایی نموده‌اند.

تشریح عناصر

به کار گیری مفهوم

آنتولوژی مدل‌ها

لیست اجزا

تعریف و طبقه بندی

شکل ‏۲‑۱: سیر تکامل مدل کسب و کار

• • مرحله اول مصادف با زمان تولد مفهوم مدل کسب و کار و تعاریف این مفهوم می‌باشد

• • مرحله دوم عناصر مدل کسب و کار به تعاریف ارائه شده اضافه شده و سعی گردیده که از این طریق تعاریف ارائه شده تکمیل گردند.

• • در مرحله سوم سعی شده است توضیحات جامعی در خصوص عناصر مدل کسب و کار ارائه گردیده و عناصر مدل کسب و کار مانند بلوک‌های ساختمانی برای بنیان نهادن مفهوم مدل کسب و کار در کنار یکدیگر قرار داده شوند.

• • در مرحله چهارم صاحب‌نظران، مدل نمودن اجرا به صورت مفهومی را آغاز نموده و سعی نمودند تا از طریق این مدل‌سازی فرا مدل‌های مدل کسب و کار را به شکل‌‌های مرجع و هستی شناسی ارائه نمایند.

• در مرحله پنجم از مدل‌های مرجع برای برنامه های سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریتی استفاده گردیده است(اوستروالدر،۲۰۰۵).

اگر چه تحقیقات زیادی روی مدل‌های کسب و کار صورت گرفته است اما نتیجه تحقیقات، تصویر کاملی از ابعاد و ویژگی‌های مدل کسب و کار به دست نداده است(لامبرت،۲۰۰۴). جامع‌ترین تحقیق برای کشف منشأ و ریشه کسب و کار توسط اوستروالدر و همکاران(۲۰۰۵) صورت گرفته است. آن‌ ها دریافتند که ورود این واژه‌ نسبتاً جدید به حدود پنج دهه اخیر باز می‌گردد.

نخستین بار بلمن و کلارک^[۲۳] در سال ۱۹۵۷ از این واژه در یک مقاله علمی استفاده نمودند. پس از آن‌ ها در سال ۱۹۶۰ جونز از این واژه در عنوان و چکیده‌ی مقاله‌ خود استفاده کرد(جونز^[۲۴]،۱۹۶۰). در سال ۱۹۶۱ آلفرد چندلر^[۲۵] کتابی با عنوان استراتژی و ساختار منتشر نمود. او در این کتاب گزارش جامعی از رشد سریع و تغییرات حاصل از آن در شرکت‌های صنعتی ارائه نمود و در آن به مفهوم مدل کسب و کار اشاره نمود. او در این کتاب چگونگی ‌پاسخ‌گویی‌ شرکت‌ها به چالش‌های متفاوتی که به دلیل تغییرات محیطی یا داخلی شرکت ایجاد می‌شود را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. ایگور آنسف^[۲۶] در سال ۱۹۶۵ کتابی بر اساس عقاید چندلر با عنوان استراتژی شرکت منتشر نمود و در آن به بسط مفهوم مدل کسب و کار پرداخت و در کتاب خود چهار چوبی ارائه داد تا شرکت‌ها بتوانند با بهره گرفتن از آن و بر اساس فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی استراتژی خود را تنظیم نمایند(رضوی،۱۳۸۹).

اجزای مدل کسب و کار

در زمینه‌ی اجزای تشکیل دهنده مدل کسب و کار دیدگاه‌های متفاوتی از پژوهشگران صاحب نظر در این زمینه داریم که در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین دیدگاه‌ها اشاره می‌نماییم.

از نظر سای و همکارانش ده مؤلفه بررسی شده از مهم‌ترین مولفاتی می‌باشند که در مدل کسب و کار باید جای گیرند. این ده مؤلفه در جدول زیر به اختصار بیان گردیده‌اند.