تسلیم بخشی از ان صحبتی به میان نیاوردیم. سوالی که در این مورد می‌تواند مطرح شود این است که

اگر بایع در تسلیم و تحویل بخشی از مبیع ناتوان و متعذر گردد اثر این ناتوانی در قرارداد و وضعیت

حقوقی آن چه خواهد بود؟

با دقت و مطالعه در مواد قانونی می بینیم که قانون‌گذار در م ۷۲۲ ق. حکم این مسئله را آورده

اگر نسبت به بعض مبیع بایع قدرت بر تسلیم داشته و نسبت به بعضی دیگر نداشته باشد، بیع نسبت « : است

». به بعضی که قدرت بر تسلیم داشته صحیح است و نسبت به بعض دیگر باطل

نکته ی قابل توجه در این ماده این است که در این گونه موارد برای اینکه از تجزیه ی مبیع ضرر و

زیانی متوجه خریدار نشود، قانون به او اختیار فسخ معامله در بخش درست را نیز داده است ۲ .

‌بنابرین‏ تعذر تسلیم همیشه منجر به بطلان قرارداد نمی شود بلکه ناتوانی در تسلیم در صورتی باعث

بطلان عقد می‌گردد که دارای شرایطی باشد.

بند دوم شرایط اثر عدم قدرت بر تسلیم –

الف دائمی باشد: اگر فروشنده نتواند برای مدتی مبیع را تسلیم کند )ناتوانی موقت(، نمیتوان –

ادعا کرد که تعهد خریدار نیز منحل می شود ‌بنابرین‏ در موردی که تسلیم به تأخیر بیفتد، معامله باطل

اجرای تعهد متقابل )دادن ثمن( استفاده کند )م ۷۲۲ » حق حبس « نیست. انتقال گیرنده می‌تواند در برابر از

ق.م( یا اگر از این ناتوانی آگاه نبوده، به انتظار رفع مانع نماند و عقد را فسخ کند. در موردی که موعد

انجام تعهد چنان با مفاد آن آمیخته است که پس از گذشتن موعد دیگر وفای به عهد ممکن نیست،

ناتوانی موقت نیز در حکم ناتوانی همیشگی است و سبب بطلان عقد می شود ۷ . )رستورانی که تعهد تهیه

غذا را در روز معین نموده، اما به اجرای تعهد فردای آن روز توانا و قدرت دارد.

۱ . آنه راف، پیشین، ص ۲۱۲ و ۲۱۸

۲ – . ناصر کاتوزیان، پیشین، ص ۱۴۲

۷ . ناصر کاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، چاپ اول، تهران: گنج دانش، ج ۲، پیشین، صص ۱۲۲ و ۱۲۱

۵۶

ب پس از انتقال و در موعد تسلیم باشد: –

اگر طرفین معامله برای تسلیم موعدی قرار داده باشند، قدرت بر « : ماده ۷۲۲ ق.م مقرر می‌دارد

در قراردادهایی که با قبض تحقق می پذیرد )مانند رهن و .» تسلیم در آن موعد شرط است نه در زمان عقد

وقف( توانایی تسلیم به هنگام تراضی ضرورت ندارد و کافی است پس از آن حاصل شود. شیخ مرتضی

انصاری در مکاسب، ناتوانی عارض شده پس از عقد را مؤثر در نفوذ آن نمیدانند ولی هر گاه ناتوانی در

تسلیم به دلیل عقیم ماندن هدف از داد و ستد و غیر ممکن شدن اجرایی تعهد باعث بطلان عقد باشد،

عارض شدن آن پس از عقد نیز بایستی همان اثر را داشته باشد.

همان‌ طور که قبلاً نیز اشاره شد لزومی ندارد که ناتوانی تسلیم ‌در مورد تمام مال باشد و هر گاه

امکان تسلیم نسبت به بعض مال وجود نداشته باشد معامله نسبت ‌به این بعض باطل است. شرط امکان

تسلیم اختصاص به عین معین نداشته و ‌در مورد عین کلی نیز رعایت می شود ۱ .

گفتار دوم : تلف موضوع مورد معامله

یکی دیگراز علل تعذر وفای به عقد تلف شدن موضوع عقد است.تلف اصطلاح فقهی و حقوقی

به معنای از بین رفتن عین مال یا منافع عقلایی یا قانونی مال،خود به خود یا به موجب حوادثی می‌باشد.

تلف در لغت به معنای هلاک گردیدن و نابود شدن است.واژه ی تلف در برخی منابع فقهی وحقوقی در

قالب تعابیر و عناوینی چون تلف مبیع، تلف مال مرهونه،تلف ودیعه، تلف عین مستأجره به کار رفته است

وگاه تا بیست عنوان فرعی برای آن شمرده اند ۲ .

تلف موضوع تملیک در عقود معاوضی سبب انحلال)انفساخ( عقد می‌گردد چنان که تلف مبیع

قبل از قبض در عقد بیع )ماده ی ۷۸۲ ق.م(، تلف منفعت)موضوع اجاره( قبل از تسلیم)مواد

۴۸۷ و ۴۸۱ ق.م(، تلف منافع تملیک شده قبل از تسلیم در مزارعه و مساقات با از بین رفتن قابلیت انتفاع

زمین)مواد ۹۲۲ و ۹۴۹ ق.م( تلف موضوع حق انتفاع در واگذاری حق انتفاع با عقد معوض)ماده ی

۱ ناصر کاتوزیان، پیشین

۲ – محمد جعفر جعفری لنگرودی، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج ۲، پیشین، صص ۱۴۱۲ ۱۴۲۶

۵۷

۹۱ ق.م( و تلف موضوع قرض قبل از تسلیم)مفهوم مخالف ماده ی ۶۴۲ ق.م(سبب انفساخ این عقود است

نه بطلان آن ها ۱ .

هر چند حکم ماده ی ۷۸۲ قانون مدنی به عقد بیع مربوط می شود اما به علت عدم وجود

خصوصیتی در بیع ملاک این حکم در عقود معوض دیگراز جمله اجاره، صلح، قرض و معاوضه نیز

جریان دارد و نمی توان آن را به تلف مبیع قبل از قبض منحصر کرد.

– تلف مبیع در صورتی سبب تعذر و در نتیجه انفساخ عقد می شود که این شرایط را دارا باشد : ۱

مبیع به هنگام تلف عین معین باشد. ۲ قبل از تسلیم تلف شود. ۷ تلف در اثر حادثه خارجی باشد نه – –

تقصیر و اهمال بایع ۲ .

همان طوری که می‌دانیم قاعده تلف قبل از تسلیم شامل فرض های مختلفی است از جمله تلف

تمام موضوع معامله قبل از قبض ، تلف قسمتی ازمبیع قبل از قبض و تلف منافع مبیع.

یکی از قواعد مهم فقهی و حقوقی است که به موجب آن در صورت » تلف مبیع قبل از قبض «

تلف قبل از تسلیم به مشتری،آن عقد از زمان تلف منفسخ شده و ثمن به خریدار بازگردانده می شود ۷ .

در واقع هر گاه مبیع عین معین بوده و سبب تلف آن آفت آسمانی یا فعل خود مبیع)در مواردی

که مبیع حیوان است( باشد یعنی بدون تقصیر بایع تلف گردد بیع منفسخ می شود و ضمان مبیع بر عهده ی

فروشنده است واگر فروشنده قیمت را از مشتری گرفته باشد باید آن را برگرداند.ولی اگر مبیع کلی باشد

به دلیل این که خریدار طلبکار فروشنده است، هنوز هیچ انتقالی صورت نگرفته و اگر فردی که در اختیار

فروشنده بوده ازبین برود،خریدار می‌تواند الزام او را به تسلیم فرد دیگری از کلی مجبور سازد و اگر تمام

افراد کلی از بین برود، انحلال تعهد فروشنده از ابتدا تعهد خریدار را نیز از بین می‌برد ۴ .

در فرض تلف بعض مبیع قبل از گرفتن مشتری،اگر در مقابل جزء تلف شده بخشی از ثمن قرار

۱ . سید مرتضی قاسم زاده، پیشین، صص ۲۲۲ و ۲۲۸

۲ . ناصر کاتوزیان ، حقوق مدنی: دوره عقود معین) ۱(، پیشین، ص ۱۲۱

۷ . ۱۴۱۸ ، ص ۴۲۶ ، احمد بن محمد مهدی نراقی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، ج ۱۴

۴ ۱۲۸۱ ، ص ۸۷ ؛ ناصر کاتوزیان ، ، محمد حسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، ج ۲۷

. پیشین، ص ۲۲۸

۵۸

گیرد، به گونه ای که به تنهایی قابل معامله باشد عقد در خصوص بخش تلف شده منفسخ و قیمت آن به

مشتری باز می‌گردد. خریدار ‌در مورد بخش باقی مانده ی کالا می‌تواند با بهره گرفتن از خیار تبعض صفقه

تمام عقد را فسخ کند یا کالا را با همان حالت بپذیرد.در صورتی که مبیع تجزیه ناپذیر باشد بخشی که

تلف شده سبب نقص آن می شود و در این مورد انفساخ عقد امکان ندارد بلکه مشتری حق خواهد داشت

که معامله را فسخ کند یا مبیع را به همان صورت بپذیرد و ارش بگیرد ۱ .

بنا به تعریف رکر (۲۰۰۰) معنای زندگی عبارت است از: ادراک نظم، انسجام و هدف در هستی و دنبال کردن اهداف ارزشمند و نیل به آن ها همراه با حس رضایتمندی. با توجه به تعریف رکر (۲۰۰۰) ‌می‌توان به ماهیت موقتی این سازه پی برد. فرصت برای یافتن معنا از تولد تا مرگ در خلال گسترهای از موقعیت­های منحصر به فرد زندگی رخ می­دهد (گرابر^[۱]،۲۰۰۴). این موقعیت­های زندگی فرصت­هایی را برای یافتن معنا در لحظه فراهم می­سازند و به شرایط خاصی همچون سلامتی، محیط فیزیکی، وضعیت اقتصادی اجتماعی، میراث فرهنگی یا هر گونه شرایط خاص انسان مدرن امروزی وابسته نیستند. یافتن معنا یک صفت محسوب می شود و نه حالت و ‌می‌توان آن را در هر موقعیتی کشف کرد (نادی و سجادیان، ۱۳۹۱). بامیستر^[۲](۱۹۹۱) معتقد است هنگامی فرد می ­تواند احساس کند که از یک زندگی معنادار برخوردار است که چهار نیاز او به معنا، ارضا شده باشد. این چهار نیاز عبارتند از:

۱٫ هدفمند بودن جهت زندگی

۲٫ احساس کارآمدی و کنترل

۳٫ برخوردار بودن از مجموعه ­ای از ارزش­ها که بتواند به وسیله آن ها کنش­هایش را توجیه کند.

۴٫ وجود یک مبنای با ثبات و استوار برای داشتن نوعی حس مثبت خود ارزشمندی(بامیستر و نیومن،۱۹۹۱).

ونگ^[۳] (۱۹۹۸) معنا را به عنوان یک سازه فردی و فرهنگی مبتنی بر نظام شناختی تعریف ‌کرده‌است که انتخاب­های فردی، فعالیت­ها و اهداف را تحت تأثیر قرار می­دهد و زندگی را وقف هدفمندی، ارزش­های فردی و رضایتمندی می­ کند . فرد ممکن است معنا را از منابع مختلفی کسب کند . ‌بر اساس نظریه نیمرخ معنای شخصی ونگ(۱۹۹۸) این منابع ممکن است از طریق ارتباطات، دین، تعالی فردی، پذیرش شخصی، صمیمیت و رفتار منصفانه تحقق یابد(ونگ، ۱۹۹۸).

برخی از روان­شناسان مانند آلپورت (۱۹۵۴)، فرانکل (۱۹۷۲)، و مازلو(۱۹۶۲) وجود معنا در زندگی، را به عنوان مهم­ترین عامل مؤثر بر کنش­های روان­شناختی مثبت می­دانند. یافته های پژوهشی متعددی نشان داده ­اند که وجود معنا در زندگی عنصری اساسی در بهزیستی روانی – عاطفی است و به صورت سیستماتیکی با ابعاد گوناگونی از شخصیت، سلامت جسمی و ذهنی، سازگاری و انطباق با استرس­ها و اختلالات رفتاری ارتباط دارد (اسکنل و بکر^[۴]، ۲۰۰۶ ).

معنادرمانی از جمله روش­هایی است که می ­تواند به افراد در یافتن معنای زندگی و داشتن ادراکی بهتر و رضایتی بیشتر از خود و زندگی خود داشت. معنا­درمانی با در نظر گرفتن گذرایی هستی و وجود انسانی به جای بدبینی و انزوا، انسان را به تلاش و فعالیت فرا می­خواند و بیان می­دارد که آنچه انسان ها را از پای درمی­آورد، رنج­ها و سرشت نامطلوب­شان نیست بلکه بی­معنا شدن زندگی است که مصیبت­بار است . اگر رنج را شجاعانه بپذیریم تا واپسین دم، زندگی معنا خواهد داشت و معنای زندگی می ­تواند حتی معنی بالقوه درد و رنج را نیز در برگیرد . فرانکل می­گوید در دنیا چیزی وجود ندارد که به انسان بیشتر از یافتن “معنی ” وجودی خود در زندگی یاری کند (فرانکل، ترجمه صالحیان و میلانی، ۱۳۸۶). معنادرمانی از نظر شکل، به درمان­های کوتاه چون درمان آدلری نزدیک­تر است . معنادرمانگران گرچه اغلب به صورت صمیمانه و مقبول در باره موضوعات فلسفی بحث ‌می‌کنند، برای اینکه درمانجو را متقاعد سازند که نگرشی آگاهانه­تر و مسئولانه­تر به خلاء وجودی کند، به شیوه ­های مختلف او را مواجهه می­ دهند، و برایش دلیل و برهان می ­آورند. نوشته­ های مربوط به درمان نشان می­ دهند که فنون درمانی­، علاوه بر مواجهه دادن و تعبیرها، به مقدار زیادی به قانع سازی و استدلال نیز متکی هستند (بروچسکا، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۱). به نظر می­رسد که این شیوه بتواند بر تغییر شرایط زندگی و رضایت افراد از خود و همسر و در کل رضایت از زندگی زناشویی مؤثر باشد. با توجه با این امر پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثر بخشی معنادرمانی بر رضایت زناشویی و خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، طراحی گردیده است.

۱-۳- ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش

از آنجایی که تعارض بین همسران سلامت روان اعضای خانواده تهدید کرده و باعث مشکلات مختلف در خانواده می­گردد و همچنین بنیان خانواده را سست می­ کند، بررسی و شناسایی عوامل مؤثر برآن به منظور پیشگیری و کاهش از تعارض ضرورت می­یابد. وقتی همسران تمایلی به رابطه با هم ندارند کمتر می ­توانند مسایل مربوط به خانواده را مورد بررسی قرار داده و در نتیجه مشکلات آن ها هر روز بیشتر از قبل می­ شود. تعارض بین همسران کیفیت زندگی و رضایت زناشویی را نیز کاهش می­دهد . ناراضی بودن از زندگی زناشویی نگرش افراد به توانایی‌های خود را نیز دچار خلل می­ کند، فرد احساس نا کارآمدی می­ کند. اهداف زندگی تغییر می­ کند و تعارضات بیشتر می­ شود و از آنجایی که این مشکلات بنیان خانواده را سست کرده و افراد خانواده را دچار مشکلات روانی و متعاقب آن جسمانی می­ کند؛ ضرورت دارد که پژوهش­های بیشتری در این حیطه انجام شود.

۱-۴- اهداف پژوهش

هدف اصلی:

تعیین میزان اثر بخشی معنادرمانی بر رضایت زناشویی و خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان

اهداف فرعی:

۱- تعیین میزان اثر بخشی معنادرمانی بر رضایت زناشویی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان

۲- تعیین میزان اثر بخشی معنادرمانی بر خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان

۱-۵- سوالات پژوهش

سوال اصلی:

آیا معنادرمانی گروهی بر رضایت زناشویی و خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است؟

سوالات فرعی:

۱- آیا معنادرمانی گروهی بر رضایت زناشویی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است؟

۲- آیا معنادرمانی گروهی بر خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است؟

۱-۶- فرضیه ­های پژوهش

فرضیه اصلی:

معنادرمانی گروهی بر رضایت زناشویی و خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است.

فرضیه ­های فرعی:

۱- معنادرمانی گروهی بر رضایت زناشویی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است.

۲- معنادرمانی گروهی بر خودکارآمدی عمومی زوجین با تعارضات زناشویی مراکز مشاوره شهر لاهیجان، مؤثر است.

۱-۷- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

محمودی ،داور،در سال(۱۳۷۹)،پایان نامه در دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی با عنوان (( مطالعه تطبیقی نظریه­ های تربیتی صاحب‌نظران اسلامی و غربی ( خواجه‌نصیرالدین و روسو) صورت گرفته است.

که در این پژوهش نظرات تربیتی هر دو مورد برسی قرار گرفته است، در تربیت اخلاقی که روسو تحت آموزش اخلاقی مطرح می­ کند، تأکید بر جنبه عقلانی دارد و آن را تا سنین کودکی و با تعلیم و در سنین شش سالگی به بعد اشاره می­ کند. روسو سن جوانی را مرحله تفهیم نامیده که نوجوان با استدلال و درک و فهم و قضاوت و تفکر می ­تواند به تهذیب اخلاق برسد.

خواجه تربیت اخلاق را سیر تربیت دینی می­داند و رسو به ترتیب دینی می­داند و رسو به تربیت دینی معتقد بود.

در ارتباط با تربیت کودک پرداخته و بخشی از آن تربیت اخلاقی در کودکان هست. که اصل آراستگی به عنوان اصل تربیت اخلاقی مطرح می­ کند و سپس آموزش و اسوه را به عنوان روش‌های تربیت پیشنهاد می­ کند .

دهشیری ،افضل سادات حسین، در سال(۱۳۷۰)، در پایان‌نامه‌ای که در دانشگاه تربیت مدرس انجام شد نگرش به تربیت اخلاقی نوجوانان از دیدگاه اسلامی پرداخته است.

این رساله با برسی مفهوم اخلاق ،تربیت و تربیت اخلاقی در ابتدا دیدی دقیق­تری به ما جهت تبیین نظام روشنی از تربیت اخلاقی می­دهد.

درباره رابطه اخلاق و تربیت از یک نظر ‌می‌توان اخلاق را یکی از ارکان اساس تربیت دانست؛ یعنی وصول به هدف تربیت بدون اخلاق اجتناب‌ناپذیر است کسی را ‌می‌توان تربیت شده دانست به فضایل اخلاقی باشد که از رذایل دور و منصف باشد.

لیاقت­دار،محمدجواد،در سال (۱۳۷۰)، پایان نامه­ای در دانشگاه تربیت مدرس انجام شد مقدمه­ای بر روش‌های تعلیم و تربیت در نهج­البلاغه پرداخته است.

در این تحقیق به اهمیت و نقش روش­ها،مفهوم تعلیم،مفهوم تربیت،معرفی و ضرورت برسی موضوع، روش ابتلا،معنای لغوی واژه ­ها،فلسفه ابتلا در نهج‌البلاغه،راه‌ها و انواع ابتلاء،نکات اساسی روش ابتلاء نتایج و توصیه­ های تربیت ،روش کرامت و عزت،معنای کرامت،ارزش کرامت،راه‌های نیل به کرامت،روش‌های تحریک حس کرامت و روش عزت.روش اعتدال مفهوم اعتدال ،مباحث کلی اعتدال،روش معاشرت،ویژگی یک دوست خوب در نهج­البلاغه،چگونه معاشرت کنیم؟(آین دوست­یابی)روش برخورد با خطایا و لغزش­های دوستان (منشور برادری). روش برخورد با ناجوانمردی دوستان،اهمیت و ارزش دوست و دوستی،روش‌های پروش نیروی عقلانی ،ارزش و اعتبار عقل در نهج­البلاغه.روش کار،ارزش و اهمیت کار،نقش تربیتی کار و بحثی ‌در مورد آفت کار،روش تعلیم و تعلم. ارزش علم و عالم،جنبه کاربردی علوم ،ارزش عالم و معلم در سخنان امام علی(ع): ظرفیت علمی انسان و بالاخره روش توبه و (نوسازی خویشتن)گناه نکردن بهتر از توبه،ضرورت و نقش محاسبه نفس،نقش تربیتی توبه و شرایط تأثیر تربیتی توبه پرداخته است.

یاقوتی،در سال(۱۳۶۴)، تربیت اخلاقی از دیدگاه نهج‌البلاغه، پایان نامه­ای در غالب کارشناسی ارشد در دانشگاه علامه طباطبایی ارائه داده.

که به برسی کلی تربیت اخلاقی و اهمیت آن اقدام نموده است سپس به برسی روش‌های تربیت اخلاقی از دیدگاه نهج‌البلاغه پرداخته است که با توجه به منبع تحقیق و مطالب بسیار با ارزش تربیتی در این کتاب غنی و پرمحتوا و برای بهره­ گیری بیشتر تلاش علمی گسترده­تری را می­طلبد که متأسفانه به علت عدم بحث­های منظم و ابهام در مفهوم تربیت اخلاقی ایجاد شده است.

باقری،خسرو، در سال(۱۳۶۴)،پایان نامه­ای که در دانشگاه تربیت مدرس انجام شد به(( نقد تربیتی و شیوه ­های تربیت اخلاقی))به مقایسه مبانی روانی و شیوه ­های تربیت اخلاقی و نظریات تربیتی جدید پرداخته است.

تربیت اخلاقی و نظریات تربیتی جدید می ­پردازد. تربیت اخلاقی بر اساس نظریات ( ابن مسکویه) خواجه نصیر طوسی و ملامهدی نراقی استوار است و در نظریه­ های جدید نظریه روانکاوی، رفتارگرایی رشد شناختی و انسان گرایانه مورد بحث قرار گرفته و این دو دیدگاه از نظر تفاوت­ها و تشابهات مورد برسی قرار ‌می‌گیرد.

عابدی ،لطفی، در سال(۱۳۸۹)،روش‌های تربیت از منظر نهج­البلاغه، در غالب مقاله ارائه شده است.

در این مقاله مفهومی روش تربیت را در محدود تعامل مربی و متر بی تعیین کرده و با استناد به کلام امام علی (ع) هشت روش تربیتی را استخراج نموده است.

کامیاب­زاده،در سال(۱۳۸۰) تحت عنوان نسبت شناسی اهداف و روش‌های تربیتی از دیدگاه امام علی (ع)،در غالب پایان نامه ارائه شده است.

پس از طرح دیدگاه‌های تربیت امام علی (ع) ‌به این سؤال پاسخ داد ه است که هدف­ها و روش‌های تربیتی از دیدگاه امام علی (ع) کدام است؟

در این پایان‌نامه هدف­های تربیتی و روش‌های متناسب با آن تحلیل و برسی شد و به نتایج زیر منجر شده :

یقین از اهداف تربیتی است و روش متناسب با آن اعطای بیش است . تزکیه و طهارت از اهداف تربیتی است و روش‌های متناسب با آن موعظه، تذکر، انذار و محاسبه نفس است. اطاعت و عبودیت از اهداف تربیتی است و روش متناسب با آن فرضیه­سازی است. تفکر و تعقل از اهداف تربیتی است و روش متناسب با آن روش فراگیر حکمت است. زهد از اهداف تربیتی است و روش متناسب با آن کار و تلاش است.

میر صفری، در سال (۱۳۷۴)، تحت عنوان ” تربیت اخلاقی و فلسفه از دیدگاه اسلام”، در غالب مقاله ارائه شده است.

نظام تربیتی اسلام، خاص یک گروه یا فرقه خاص نیست. بلکه متعلق به همه انسان­ها در تمام نقاط روی زمین است چرا که هیچ‌گاه انسان­های خاصی مورد خطاب قرآن نبوده و انسان‌ها به طور کلی مورد نظر بوده است . دوران تربیت انسان دوران محدودی نیست که با گذشتن از آن دوره از تربیت انسان خصوصاًً در حیطه مسئله اخلاقی نا­امید و مأیوس بشویم ،بلکه آن فراگیری مستمر و همیشگی است. در نظام تربیت اسلام تربیت بر علم، ایمان، اخلاص، و عمل استوار است، در نظام تربیتی اسلام کنترل معاشران و هم­نشینان به عنوان عوامل مؤثر در تربیت خصوصاًً در تربیت اخلاقی امری ضروری است. در این تحقیق، حاصل اخلاق و تربیت اخلاقی در انسان را نیک­بختی و زندگی توأم با امنیت و اعتماد، ادای وظیفه ، فراهم آوردن موجبات رشد، کامیابی و موفقیت شایسته رشد انسانی می­داند.

داوودی راد، در سال (۱۳۷۵)، ” تربیت اخلاقی در صفیحه کامله سجادیه “، در غالب مقاله ارائه شده است.

نظام تربیت اخلاقی، نظامی است که عناصر آن به رفتارها، گفتار­ها ، پندارها و حالات فردی و شخصی محدود نمی­ شود. بلکه عناصر این نظام در ارتباطات جمعی هم تجلی پیدا می­ کند. ملاک رفتارهای اخلاقی در این نظام جنبه پرسشی بودن رفتارهاست. لذا هر رفتار و گفتار و حالتی که به جهت تقریب به خدا از انسان سرچشمه بگیرد جز حیطه اخلاق به شمار می­رود.

نظام تربیت اخلاقی در صفیحه کامله نشان می­دهد که این نظام قائل به هدف نهایی و کمال مطلوب است و اصول تربیتی که از این نظام استخراج می­ شود اصول ثابت هستند.

احمد اسلامی،(۱۳۷۹)، اصول اساسی در پرورش اخلاقی با تأکید بر دیدگاه امام علی(ع)، در غالب مقاله ارائه شده است.

گفتار دوم: لزوم برنامه‌ریزی استراتژیک در مدیریت صنعت حمل و نقل هوایی

به طور کل باید گفت برنامه‌ریزی استراتژیک، فرآیندی است که اکثر شرکت‌ها و صنعت‌های صاحب نام از آن برای هدایت و پیش برد برنامه ها و فعالیت‌های خود با افق دید بلندمدت و در جهت دست‌یابی به اهداف و تحقق مأموریت‌ سازمانی بهره می‌گیرند. این نوع برنامه‌ریزی اگر به درستی تدوین شود به انتخاب استراتژی‌هایی منجر می‌شود که در صورت اجرای صحیح و به موقع، تعالی و پیش‌تازی را به ارمغان می‌آورد. برنامه‌ریزی استراتژیک، داده ها را ترکیب می‌کند و در صدد ارائه یک بینش و هدف سازمانی روشن است. این برنامه‌ریزی اگر موفقیت‌آمیز باشد، تمام نواحی عملیاتی را تحت تاثیر قرار داده و به عنوان فلسفه و فرهنگ درمی‌آید.^[۳۰] و از طرفی گسترش روزافزون توسعه صنعت حمل و نقل هوایی در هه اخیر در جهان، به عنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه و رشد کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مطرح شده و از جایگاه ویژه‌ای در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برخوردار است. لذا اطلاع از چالش‌ها و فرصت‌هایی که در این صفت وجود دارد باعث ارائه راهبردها، سیاست‌گذاری‌ها، اهداف و در نهایت توسعه آن می‌گردد^[۳۱]

لذا باید گفت که صنعت حمل و نقل هوایی، نیازمند مدیریت قوی می‌باشد و طبیعتاٌ در یک مدیریت قوی، برنامه‌ریزی استراتژیک و لوازم آن حرف اول را می‌زند. زبیرا که برنامه‌ریزی استراتژیک با بررسی محیط، فرصت‌ها را شناسایی می‌کند.

و اهداف بلندمدت تنظیم می‌کند و برای دست‌یابی ‌به این اهداف، از بین گزینه‌های استراتژیک اقدام به انتخاب استراتژی‌هایی می‌کند که با تکیه بر قوت‌ها و با بهره‌گیبری از فرصت‌ها، ضعف‌ها را از بین برده و از تهدیدها پرهیز کند تا در صورت اجرای صحیح باعث موفقیت صفت مذکور در میزان رقابت شود.

و ضمناٌ باید گفت برنامه‌ریزی استراتژیک، نگاه به آینده دارد و در تمرکز بر آینده پیش‌ بینی شده است و برنامه‌ریزی استراتژیک ‌به این مسئله توجه دارد که جهان بعد از ۵ الی ۱۰ سال چه تفاوت‌هایی با اکنون خواهد داشت و در صدد خلق آینده صنعت بر مبنای آن چیزی است که احتمال می‌رود در اینده ایجاد شود و علاوه بر این که چارچوب و جهتی فراهم می‌سازد تا به آینده دلخواه خود برسد؛ و چارچوبی را به وجود می آورد که پتانسیل‌های صنعت در آن چارچوب می‌تواند به مزیت رقابتی دست یابد ^[۳۲]

و در کنار این ها نقش بی‌بدیل فرودگاه‌ها به عنوان محوری‌ترین زیرساخت حمل و نقل هوایی در توسعه شهرها و مناطق نیازی به توضیح ندارد، از این رو برنامه‌ریزی برای توسعه فرودگاه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا ضرورت دارد فرودگاه‌ها خود را برای ورود به یک محیط پیچیده رقابتی و مقابله با تغییرات سریع و مداوم برای حفظ بقا آماده سازند و یکی از اساسی‌ترین ابزارها برای ایجاد این آمادگی برنامه‌ریزی استراتژیک است.^[۳۳]

و باید گفت که فرآیندی برنامه‌ریزی استراتژیک در مقوله صنعت حلم و نقل هوایی می‌تواند شامل موارد زیر می‌باشد:

• • مراحل پیش‌ برنامه ریزی

• • اجرا

• ارزیابی

پس از توجه به تمامی این موارد، تدوین برنامه آغاز بشود و با تکمیل برنامه به تخصیص منابع پرداخته و وارد مرحله اجرا شویم، پس از اجرا، پیشرفت کار پایش می‌شود تا مشخص شود تا چه میزان به اهداف تعیین شده نایل آمده ایم. مراحل برنامه‌ریزی استراتژیک شامل موارد ذیل است:

1. 1. ارزیابی محیط داخلی و خارجی

1. 1. تدوین رسالت، دورنما

1. 1. تعیین اهداف کلی و اهداف اختصاصی

1. 1. شناسایی مشکلات استراتژیک

1. 1. تهیه و تدوین برنامه عملیاتی

1. 1. تدوین استراتژی

1. 1. تعیین شاخص‌های پایش

1. پایش عملکرد ^[۳۴]

و توجه ‌به این موارد می‌تواند لزوم برنامه‌ریزی استراتژیک را در مدیریت صنعت حمل و نقل هوایی بیشتر نمایان سازد و استراتژی‌ها، نگرش و پاسخ‌هایی می‌باشند که برای رسیدن به هدف به کار می‌روند و برنامه‌ریزی استراتژیک در مدیریت حمل و نقل هوایی منجر به تهیه برنامه اجرایی می‌شود.^[۳۵]

گفتار سوم: نقش حمل و نقل هوایی در توسعه صنعت توریسم

حمل و نقل از ارکان صنعت توریسم می‌باشد و صنعت توریسم به عنوان یکی از مهمترین و پردرآمدترین منابع جهان در آغاز هزاره‌ی سوم به شمار می‌رود، سیستم حمل و نقل هوایی یکی از عمده‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده صنعت گردشگری می‌باشد و در حال حاضر حدود زیادی از گردشگران بین‌المللی از طریق هوایی مسافرت می‌کنند، گردشگری و حمل و نقل هوایی به میزان خیلی زیاد به هم وابسته‌اند ^[۳۶] و حمل و نقل هوایی به‌مثابه بال‌های پرنده و جهانگردی خود پرنده است که در صورت ضعف و یا نبود بال‌ها هیچ پرنده‌ای قادر به پرواز نخواهد بود و شایان ذکر است که عدم و توسعه و پیشرفت در حمل و نقل هوایی یکی از مشکلات اساسی کشورهای در حال توسعه ‌در زمینه جهانگردی بین‌المللی است.^[۳۷]

و کشورهای مختلف با توجه به تاثیر توریسم و جهانگردی در چرخه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشورشان سعی می‌کنند نهایت تلاش را در جهت توریسم انجام دهند مثلاٌ کشور مالزی جهت رشد اقتصادی و جذب توریست از هواپیماهایی با ظرفیت ۵۰ فر با قیمت ۵۰ درصد تخفیف قیمت بلیط استفاده می‌شود به صورتی که این پروازها به صورت رفت و برگشت بین استان‌های مالزی برقرار بوده و پایین بودن قیمت بلیت این پروازها باعث شده که مردم از مدت‌ها قبل بلیت را پیش‌ خرید نموده و رغبت فراوان به مسافران داشته باشند و در نتیجه این سیاست باعث توسعه و رونق صنعت حمل و نقل هوایی، رونق اقتصادی مناطق محروم و جذب توریست داخلی و خارجی می‌گردد، در کشور ما متاسفانه توجه کاملی هنوز صورت نگرفته که بتواند رضایت کامل را جلب نماید و توجه ‌به این مشکلات و طبیعتاٌ حل آن‌ ها می‌تواند در گسترش توریسم و به دنبال آن پیشرفت‌های اقتصادی و اجتماعی کمک شایانی انجام دهد، یکی از راهکارهای جذب توریست داخلی و خارجی داشتن تیم حمل و نقل هوایی، مطمئن، راحت، سریع و ارزان می‌باشد؛

فرسوده بودن ناوگان هوایی کشور باعث می‌شود توریست‌های خارجی کمتر رغبت به مسافرت با ناوگان هوایی ایران را داشته باشد این در حالی است که جذب مسافر بیشتر موجب رونق صنعت حمل و نقل هوایی کشور می‌شود پس ضروری است که توسعه دانش و فن‌آوری و مدیریت و تغییر نگرش در این صنعت بیشتر موردتوجه قرار گیرد، لذا افزایش مراکز پژوهش در بخش حمل و نقل هوایی کشور لازم و ضروری است.^[۳۸]

۲٫۲ سیر تکاملی نظریه های مدیریت

پیش از بیان دیدگاه های متفاوت سازمان و مدیریت، ابتدا به تعریف مفهوم مدیریت می پردازیم؛

مری فالت^[۲۵] ۱۹۲۴: مدیریت عبارت است از هنر انجام دادن کار به وسیله ی دیگران

گیولیک^[۲۶] ۱۹۳۷: مدیریت علم و هنر هماهنگی کوشش ها و مساعی اعضای سازمان و استفاده از منابع برای نیل به اهداف معین است

دانلی^[۲۷]۱۹۷۲: مدیریت فراگرد هماهنگ سازی فعالیت فردی و گروهی در جهت هدف های گروهی است.

کاست ^[۲۸]۱۹۷۴: مدیریت فرایند هماهنگ سازی منابع انسانی و مادی در جهت هدف های گروهی است.

آلبانیز^[۲۹]۱۹۷۵: مدیریت فراگرد تبدیل اطلاعات به عمل است.

استفان رابینز^[۳۰]و دیوید سنزو^[۳۱]۱۹۷۷: مدیریت فرایند انجام کارها به طور ثمربخش و کارآمد به وسیله دیگران است.

سیمون^[۳۲] ۱۹۷۷: مدیریت فرایند تصمیم‌گیری است. از نظر او مدیر خوب کسی است که تصمیمات صحیح را به‌موقع اتخاذ می‌کند و مدیر بد کسی است که در تصمیم‌گیری متزلزل عمل می‌کند.

مفهوم مدیریت باید به گونه ایی تعریف شود که بیان گر اهمیت آن باشد. مدیریت فرایند انجام کار با دیگران و از طریق آن ها در محیطی متغیر به منظور دستیابی به اهداف سازمانی است که استفاده ی اثر بخش و کارامد از منابع محدود ، مهمترین بخش آن است.

این تعریف ۵ جز دارد که شامل:۱٫ انجام دادن کار با دیگران و از طریق آن ها ۲٫دستیابی به اهداف سازمان۳٫ موازنه ی اثر بخش و کارایی۴٫ حداکثر استفاده از منابع محدود ۵٫ سازگاری با محیط متغیر(کرینتر, ۱۳۸۷)^[۳۳]

در مقوله ی مدیریت و سازمان نیز می توان اولین نظریه ها را در سال های آغازین دهه ی بیست جستجو کنیم. تمامی مسائل مدیریتی مطرح از ابتدای تاریخ بشر تا سال ۱۹۱۰ در قسمت طبقه‌بندی” پیش از کلاسیک ها” طبقه بندی می‌شود. مسائلی نظیر سیستم‌های اداری و مدیریتی سومری‌ها، مصری‌ها، ایرانیان باستان و مواردی نظیر ساخت اهرام ثلاثه مصر و ساخت دیوار چین در این حوزه طبقه‌بندی می‌شود. شخصیت‌های زیر از تأثیرگذارترین افراد دوره‌ قبل از کلاسیک هستند:

– هنری تاون^[۳۴]، کسی که اولین مطالعات مربوط به تأثیر محیط کاری بر عملکرد کارکنان توسط وی انجام گرفته است.

– آدام اسمیت^[۳۵]، که به پدر علم اقتصاد مشهور است و برای اولین بار موضوع تقسیم کار در سازمان را مطرح نمود.

ویلیام اسکات^[۳۶] با پیروی از طبقه بندی تاریخی سه مکتب را در مدیریت مطرح ‌کرده‌است. مکتب کلاسیک ها که با تقسیم کار، سلسه مراتب، حیطه ی نظارت و ساختار منطقی سر و کار داشت. مکتب نئوکلاسیک ها که با نهضت روابط انسانی شناخته می شود ومکتب سوم مکتب سیستمی سازمان است.در این مکتب سازمان را هم چون سیستمی با متغیر های وابسته به محیط توصیف می‌کند و آن را در سطحی بالاتر از دو مکتب قبلی قرار می‌دهد. اولین نظریه های مربوط به دهه ی آغازین ۱۹۱۰ مربوط به نظریه های مدیریت کلاسیک بوده است. محوریت بحث نظریه های مدیریت کلاسیک دستیابی به حداکثر کارایی در سازمان می‌باشد. کلاسیک‌ها به سازمان رسمی توجه داشتند و وجود سازمان غیر رسمی را مضر می‌دانستند. دیدگاه‌های کلاسیک شامل یک نگرش صرفاً مکانیکی به سازمان و افراد بوده است. کلاسیک‌ها انسان را هم ردیف با سایر عناصر تولید می‌دانستند و برای آن هویت مستقل قائل نبودند. این تئوری‌ها از سال ۱۹۱۰ شروع شدند و به ۳ دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند:

– مکتب مدیریت علمی

– مکتب مدیریت اداری (اصول‌گرایان)

– نظریهٔ بروکراسی ( رابینز^[۳۷]، ۱۳۸۳)

۱٫۲٫۲ مکتب مدیریت علمی

یکی از پیش گامان مدیریت علمی^[۳۸] فردریک تیلور^[۳۹] بود. او مدعی بود به هنگام تصمیم گیری درباره ی سازمان و طرح مشاغل باید به صورتی دقیق و با روش های علمی درباره ی شرایط، اوضاع و موقعیت افراد مطالعه کرد. تیلور مهندس مکانیک بود که با بهره گرفتن از تجربیات خود درصنایع فولادسازی، مطالعاتی در زمینه “اصول مدیریت و مطالعه روش کار” انجام داد .او”حرکاتِ بدن”را برای انجام کار و “زمان انجام کار “را مطالعه می‌کرد تا بتواند زمانی استاندارد را برای انجام کارها تعیین کند و بر اساس آن قضاوت کند، زمانی که هرکارگر برای انجام کار مشخصی صرف کرده چه تناسبی با زمان ممکن برای انجام آن کار داشته است. این تفکر بعداً مبنایی برای سیستم پاداش وتنبیه گردید. در دهه ۱۸۸۰ میلادی فردریک تیلور مطالعات خود را ‌در زمینه زمان سنجی و حرکت سنجی، به مثابه راهی برای تعریف و بهینه سازی “واحدهای مستقل نیروی کار تخصصی”آغاز کرد. هدف تیلور تغییر این وضعیت به شرایطی بود که نشان دهد مدیریت، فعالیتی علمی است نه یک کاری اتفاقی . از تیلور با عنوان “پدر مدیریت علمی” و موسس مکتب تیلوریسم یاد می شود. اودر سال ۱۹۱۱ میلادی کتاب اصول مدیریت علمی را منتشر ساخت و در آن متذکر شد که “بهتر است هدف اصلی مدیریت، حداکثر کردن کامیابی کارفرما و کارمند باشد”. (دفت, ۱۳۷۷)^[۴۰]

تیلور “پدر مدیریت علمی” ، بر این باور بود که بسیاری از کارکنان هم عصرش، کمتر از ظرفیت واقعی خود کار می‌کنند. او تصور می کرد که این مسئله با اتخاذ رهیافتی منظم، مبتنی بر هدایت و حمایت کارکنان توسط سرپرستان و ارضا نیازها و انگیزه های پولی کارکنان قابل حل است.(رضائیان, ۱۳۸۸)

تیلور چهاراصل ذیل را به عنوان “اصول مدیریت علمی” پیشنهاد کرد:
۱- مدیریت باید علمی باشد. روش علمی جانشین روش تجربه و خطا گردیده و باید با مطالعه علمی کار بهترین روش انجام کار را پیدا و به صورت دستورالعمل به کارکنان ابلاغ کرد. مطالعه علمی کار، شامل حرکت سنجی و زمان سنجی وتعیین استانداردهای تولید و کارکرد بر اساس آن است.
۲- انتخاب کارکنان باید اساس علمی داشته باشد و با بهره گرفتن از روش ها و فنون علمی افرادی برای کارانتخاب شوند که مهارت و توانایی‌های لازم برای انجام مؤثر و موفقیت آمیز آن را داشته باشند.
۳- آموزش و تربیت کارکنان باید جنبه علمی داشته باشد.
۴- روابط نزدیک و دوستانه و روحیه همکاری بین مدیریت و کارکنان و تقسیم کار و مسئولیت به طور مساوی میان مدیران وکارکنان به طوری که برنامه ریزی و کارهای فکری را مدیران و کارهای جسمی را کارکنان انجام دهند.) کریتنر^[۴۱]، ۱۳۸۷)

تیلوریسم با تأکید بر به کاربستن شیوه های مدیریت علمی و کاربرد انضباط و دقت بیشتر درتعیین کار متناسب در روز و پاداش به واحد کار اضافی مدعی بود می توان تولید سازمان را افزایش داد و نهایتاًً با سهیم کردن کارگران در منافع مادی ناشی از صرفه جویی ، تلاش همگانی و تولید بیشتر موجبات تشویق هر چه بیشتر آنان را در ازدیاد سطح تولید فراهم کرد.

• • 1. مکتب مدیریت اداری ( اصول گرایی)

اصول اداری ( مدیریت)^[۴۲] بیشتر بر کل سازمان متمرکز است و بر پایه ی ژرف نگری مجریان امور و کارشناسان این رشته قرار دارد. برای مثال هنری فایول^[۴۳] ۱۴ اصل را برای مدیریت ارائه داده است. هنری فایول ۵ کارکرد و ۱۴ اصل را برای مدیریت بر شمرد. این۵ کارکرد عبارت اند از برنامه ریزی، سازمان دهی، فرماندهی، هماهنگ سازی و کنترل