او برای هریک از این مراحل یک بحران یا تعارض روانی-اجتماعی که از ترکیب تحول زیستی و خواسته های روانی-اجتماعی پدید آمده، پیش‌بینی کرده‌است. حل موفقیتآمیز بحران در هر مرحله فرد را برای مقابله با بحران مرحلۀ بعد آماده می کند و چگونگی حل آن ها بر بحرانها و مراحل بعدی تحول اثر می گذارد. در واقع هر بحران به من نیرو میبخشد و به حل بحران مرحلۀ بعد به طور مثبت کمک می کند (تتلا[۵۹]، ۲۰۰۹، محرمی و همکاران، ۱۳۹۰) در جدول زیر به مراحل هیجانی-اجتماعی نظریۀ اریکسون اشاره میگردد.
جدول۲-۳: مراحل روانی-اجتماعی اریکسون، همراه با مراحل روانی-جنسی متناسب با آن ها (برک، ترجمۀ سید محمدی، ۱۳۸۴، ص ۲۸)
مرحلۀ هیجانی-اجتماعی
دورۀ تحول
شرح
اعتماد در برابر بی اعتمادی
(دهانی)
تولد تا ۱ سالگی
نوباوگان از رابطۀ گرم و پذیرا حس اعتماد میکنند، یا اطمینان مییابد که دنیا خوب است. بی اعتمادی در صورتی روی میدهد که نوباوگان مجبور باشند برای آسایش مدت زیادی انتظار بکشند و بیرحمانه با آن ها برخورد شده باشد.
خودمختاری در برابر شرم و تردید (مقعدی)
۱ تا ۳ سالگی
کودکان با به کارگیری مهارت های جدید ذهنی و حرکتی دوست دارند خودشان انتخاب کنند و تصمیم بگیرند. خودمختاری در صورتی پرورش مییابد که والدین امکان انتخاب آزاد معقول را به کودک بدهند و او را مجبور یا شرمنده نکنند.
ابتکار در برابر گناه (آلتی)
۳ تا ۶ سالگی
کودکان از طریق بازی وانمود کردن، نوعی آدمی را که می توانند شبیه آن شوند را تجربه میکنند. ابتکار- حس جاه طلبی و مسئولیت- در صورتی پرورش مییابد که والدین درک نو یافتۀ مقصود و هدف را تقویت کنند. اگر والدین توقع کنترل شخصی خیلی زیاد داشته باشند، نتیجۀ آن کنترل بیش از حد یا گناه خیلی زیاد خواهد بود.
کودکان از طریق بازی وانمود کردن، نوعی آدمی را که می توانند شبیه آن شوند را تجربه میکنند. ابتکار- حس جاه طلبی و مسئولیت- در صورتی پرورش مییابد که والدین درک نو یافتۀ مقصود و هدف را تقویت کنند. اگر والدین توقع کنترل شخصی خیلی زیاد داشته باشند، نتیجۀ آن کنترل بیش از حد یا گناه خیلی زیاد خواهد بود.
کودکان در مدرسه قابلیت همکاری با دیگران را پرورش می دهند. حقارت در صورتی ایجاد می شود که تجربه های ناخوشایند در خانه، مدرسه، یا با همسالان به احساس بیکفایتی و حقارت منجر شود.
نوجوان می کوشد به سوالهایی نظیر من کیستم و جایگاه من در جامعه چیست؟ پاسخ دهد. ارزشها و هدف های خود برگزیده به هویت شخصی با دوام میانجامد. پیامد ناخوشایند، سردرگمی در مورد نقشهای بزرگسال آینده است.
افراد جوان میکوشند با دیگران روابط صمیمی برقرار کنند. برخی افراد به خاطر سرخوردگیهای قبلی نمی توانند روابط صمیمی برقرار کنند و از دیگران منزوی میمانند.
زایندگی یعنی کمک به نسل بعدی از طریق فرزند پروری، کمک به دیگران یا کار خلاق. کسی که در این زمینه ها شکست میخورد احساس می کند که دستاورد با معنایی نداشته است.
افراد در مرحلۀ آخر در مورد نوع فردی که بوده اند، تأمل میکنند. انسجام از این احساس ناشی می شود که زندگی آن گونه که بوده، ارزش زیستن را داشته است. افراد سالخوردهای که از زندگی خود ناراضی هستند از مرگ میترسند.
انسجام من در برابر نا امیدی
پیری
افراد در مرحلۀ آخر در مورد نوع فردی که بوده اند، تأمل میکنند. انسجام از این احساس ناشی می شود که زندگی آن گونه که بوده، ارزش زیستن را داشته است. افراد سالخوردهای که از زندگی خود ناراضی هستند از مرگ میترسند.
۲-۳-۵- تحول شناختی
تحول شناختی کلیۀ تغییرات فرایندهای ذهنی همچون تفکر، یادگیری، حافظه، قضاوت، مسأله گشایی، و ارتباطگیری را شامل می شود (رایس، ۱۹۲۲، ترجمۀ فروغان، ۱۳۸۸). از میان مهترین نظریه پردازان حوزۀ تحول شناختی ژان پیاژه[۶۰]، جروم برونر[۶۱]و لو ویگوتسکی[۶۲] شهرت جهانی قابل توجهی دارند. نظریۀ ژان پیاژه یکی از مهمترین نظریه های تحول شناختی است. به طوری که نظریۀ او به عنوان یک نظریۀ برجسته در تحول شناختی شناخته می شود (فلاول[۶۳]، ۱۹۶۳ به نقل از سیمتوا[۶۴]، ۲۰۱۰). اگرچه نظریۀ پیاژه به اصطلاح یک نظریۀ قرن بیستمی است، اما به علت دقیق و کارآمد بودنش، هنوز در کانون توجۀ دانشمندان علم روانشناسی قرار دارد (ترکاشوند، ۱۳۹۱). پیاژه بیش از هر نظریهپرداز دیگری در شکل گیری درک ما را از چگونگی تغییرات شناختی نقش داشته است. او با الهام از بررسی های عمیق خود در رشتۀ زیست شناسی و تلفیق آنها با چگونگی تحول دانش و منطق که از مشاهدۀ مستقیم کودکان به دست آورده است، یکی از جامعترین نظریه های تحول شناختی را ارائه داده است (احدی و جمهری، ۱۳۸۲).
|
[سه شنبه 1401-09-29] [ 03:53:00 ق.ظ ]
|
