۲-۸-۵- ماه پایان سال مالی

بر اساس تحقیقات قبلی (کارسلو و کاپلان ۱۹۹۱، اشتون ۱۹۸۷،اشتون۱۹۸۹ و اشتون و نیوتن۱۹۸۹) انتظار بر آن است که ماه پایان سال مالی واحد های تجاری با مدت زمان گزارشگری ارتباط داشته باشد.در شرایطی که در یک کشور،پایان سال مالی اغلب شرکت‌ها در محدوده یک دوره زمانی خاص باشد و بر اساس قوانین، شرکت‌ها مجبور باشند که صورت‌های مالی پایان دوره خود را منضم به گزارش حسابرس مستقل نمایند، ناگزیر تقاضا برای خدمات حسابرسی در آن دوره زمانی افزایش خواهد یافت و حسابرسی در فصل شلوغی کار خود قرار می گیرند.در چنین شرایطی به واسطه آنکه فعالیت حسابرسان به شکل فوق العاده ای افزایش پیدا می‌کند، احتمال افزایش در زمان ارائه گزارش حسابرسی بر اساس برنامه از قبل تعیین شده، امکان دارد تا به استفاده بیشتر از منابع (نیروی انسانی) نیاز باشد که در نهایت منجر به پرداخت اضافه کاری ها یا هزینه دستمزد بیشتری می‌گردد.بدین ترتیب مشاهده می‌گردد که تکمیل فرایند حسابرسی و ارائه به موقع گزارش حسابرسی، منجر به بالا رفتن هزینه های حسابرسی می‌گردد و شاید این امر برای مؤسسات حسابرسی انگیزه ای مناسبی را فراهم آورد، تا تاخیری را در ارائه گزارش حسابرسی به وجود آورده و قراردادهای حسابرسی گرانتری را منعقد نمایند(برزیده،معیری، ۱۳۸۵: ۵۲).

تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که هر چه فاصله زمانی بین تاریخ صورت‌های مالی و تاریخ انتشار آن ها کمتر باشد، استفاده کنندگان صورت‌های مالی به شکلی بهتر و موثرتر قادر خواهند بود از اطلاعات منتشر شده آن استفاده نمایند(عبدالله،۱۹۹۶) ^[۲۴] در هر حال باید ‌به این نکته توجه کرد که نمی توان صورت‌های مالی را بدون اظهار نظر حسابرسان و یا افراد مستقل حرفه ای، در اختیار استفاده کنندگان قرار داد و اظهار نظر افراد ذیصلاح درباره صورت‌های مالی، قابلیت اتکای اطلاعات را افزایش داده و استفاده کنندگان نسبت به اطلاعات ارائه شده، و نیز تصمیمات اتخاذ شده خود، اطمینان بیشتری خواهند داشت.به عبارت دیگر استفاده کنندگان عموماً بر اساس گواهی^[۲۵] حسابرسان به صورت‌های مالی اعتماد می ورزند اما باید توجه داشت که فرایند حسابرسی از جمله عواملی می‌باشد که اجرا و پیاده سازی آن منجر به ایجاد وقفه در انتشار صورت‌های مالی می‌گردد و لاجرم پی آمد آن، کاهش ویژگی مربوط به اطلاعات خواهد بود. در هر حال در ادبیات گزارشگری مالی، تأخیر در ارائه صورت‌های مالی و تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی ارتباط نزدیکی با یکدیگر داشته است و در اغلب موارد موضوع به موقع بودن ارائه صورت‌های مالی در کنار به موقع بودن ارائه گزارش حسابرسی بحث می‌گردد.عدم ارائه به موقع گزارش حسابرسی نهایتاًً منجر به تأخیر در انتشار اطلاعات می‌گردد ‌بنابرین‏ مفید بودن اطلاعات افشا شده در صورت‌های مالی سالیانه، با عدم ارائه به موقع گزارش حسابرسی، رابطه عکس داشته و منجر به کاهش سودمندی اطلاعات می‌گردد( برزیده، معیری، ۱۳۸۵: ۵۴).

امروزه به موقع بودن اطلاعات به عنوان معیاری بسیار مهم از سوی مراجع حرفه ای، مراجع قانون‌گذار، تجزیه و تحلیل کنندگان اطلاعات مالی، سرمایه گذاران، مدیران و جامعه علمی مورد توجه قرار گرفته است.به منظور کسب اطمینان نسبت به ارائه اطلاعات جاری و مربوط، می بایست جمع‌ آوری، تلخیص و انتشار اطلاعات مالی در حد امکان سریع و بدون وقفه انجام گیرد.در فرایند تصمیم گیری، اطلاعات قدیمی ارزش چندانی برای تصمیم گیرندگان و فعالان بازار نخواهند داشت.بدین ترتیب ویژگی به موقع بودن اطلاعات، تبدیل به یکی از معیارهای مهم کیفی، در ارائه اطلاعات حسابداری شده است. در پیوست استاندارد های حسابداری ایران و در بخش مفاهیم نظری نیز، بر ارائه به موقع اطلاعات تأکید شده و به هنگام بودن اطلاعات را جزئی از ویژگی های کیفی مربوط بودن اطلاعات ذکر ‌کرده‌است. در این بخش از استاندارد ها عنوان گردیده است که، هر گاه تاخیری نابجا در گزارش اطلاعات رخ دهد، امکان دارد که اطلاعات خصوصیت مربوط بودن خود را از دست دهند و در ادامه ذکر می‌کند که باید نوعی موازنه بین مزیت‌های نسبی «گزارشگری به موقع» و «ارائه اطلاعات قابل اتکا» برقرار نمود(استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۲).

در هر حال به توجه به اهمیت موضوع ارائه به موقع اطلاعات به بازار سرمایه و استفاده کنندگان و نیز ارتباط تنگاتنگ آن با فرایند حسابرسی، باید دید که چه عواملی می‌تواند بر ارائه به موقع گزارش حسابرسی مؤثر باشد، و پس از شناسایی عوامل یاد شده، تدابیری اندیشه کرد تا بتوان گزارش حسابرسی را هر چه سریع تر مهیا کرده و صورت‌های مالی حسابرسی شده را با صرف زمان کمتری در اختیار استفاده کنندگان قرار داد (برزیده ، معیری، ۱۳۸۵: ۵۵).

صورت های مالی حسابرسی شده به عنوان یکی از منابع قابل اتکا اطلاعات برای استفاده کنندگان محسوب می شود.اما این اطلاعات زمانی می‌تواند توسط استفاده کنندگان مورد استفاده قرار بگیرد که دارای مجموعه از از ویژگی های کیفی باشد.یکی از این ویژگی ها، به موقع بودن^[۲۶] اطلاعات می‌باشد. از آنجا که اطلاعات مالی نسبت به گذشت زمان بسایر حساس است و با مرور زمان ارزش و سودمندی خود رادرتصمیم گیری ها از دست می‌دهد، ‌بنابرین‏ هر چه فاصله زمانی بین پایان سال مالی و تاریخ انتشار گزارش حسابرسی کوتاهتر شود، ارزش اطلاعاتی آن بیشتر است.در این تحقیق عوامل بالقوه ای که می‌تواند باعث طولانی شدن زمان انتشار گزارش حسابرسی و در نتیجه مخدوش شدن ویژگی کیفی به موقع بودن شوند مورد بررسی قرار گرفته است.عموماً انتشار گزارشات سالانه قبل از اظهار نظر حسابرس مستقل صورت نمی گیرد.یکی از دلایل اصلی عنوان شده از سوی شرکت ها برای عدم انتشار گزارشات سالیانه نیاز به انجام حسابرسی می‌باشد.به عبارت دیگر طولانی شدن زمان انتشار گزارشات مالی و طولانی شدن عملیات حسابرسی در هم پیچیده شده اند و به صورت مترادف در ادبیات گزارشگری مالی به کار برده می شود. ‌بنابرین‏ در بیشتر مواقع، به موقع بودن با طولانی شدن حسابرسی مرتبط است. در سال های اخیر، به دنبال بحران و رسوایی های مالی تعدادی از شرکت های بزرگ مثل انرون و ورلدکام اعتماد عمومی به گزارشگری مالی کاهش یافته و نیاز به اجرای ساز و کارهای بهبود گزارشگری مالی را ملموس تر ساخته است.این شرایط منجر به تقاضای بیشتری در خصوص شفافیت بیشتر اطلاع رسانی وگزارشگری مالی شرکت ها شده است. در این میان نظام راهبردی شرکتی به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد برای پاسخ گویی ‌به این تقاضا مورد توجه خاص واقع شده است.