هدف های پژوهش

هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین میزان اثربخشی آموزش خود دلگرم سازی مادران بر تعارض والد- فرزندی و ابعاد فرزندپروری اقتداری مادران است.

ضرورت و اهمیت پژوهش

اعضای خانواده با یکدیگر تعاملات زیادی دارند و تعارض بین اعضای خانواده به وحدت و یگانگی آن‌ ها لطمه وارد ‌می‌کنند. شدت تعارضات موجب بروز پرخاشگری، ستیزه جویی و سرانجام اضمحلال و زوال در روابط خانواده می­گردد (دهقان، ۱۳۸۰). کانون خانواده­ای که بر اثر تعارضات و جدال بین اعضای آن آشفته است محیط امن روحی و روانی را که باید در خانواده وجود داشته باشد را از فرد ‌می‌گیرد و مشکلاتی را برای اعضای آن ایجاد می‌کند. (لطفی،۱۳۸۵). از طرفی دوره‌ دبیرستان مصادف است با دوره‌ نوجوانی در رشد شخصیت کودک. تقریباً تمامی متخصصین روانشناسی و علوم تربیتی بر این باورند که دوره‌ نوجوانی حساس‌ترین، بحرانی‌ترین و مهم‌ترین دوره‌ رشد هر انسان می‌باشد. در این دوره فرد بلوغ را تجربه می‌کند، در پی کشف هویت خود است، به دنبال استقلال و جدایی از وابستگی‌های دوران کودکی است، به همین دلایل در این دوره نوجوانان دارای وضعیت روانی با ثباتی نیستند. در این دوره است که معمولاً بیشترین مشکلات رفتاری برای نوجوانان به وجود می‌آید (انیسی، سلیمی، میرزمانی، رئیسی و نیکنام، ۱۳۸۶).

در این دوران فرد برای کسب استقلال و هویت یابی به جست و جو و کنکاش در محیط پیرامون خود و برقراری ارتباط با آن می‌پردازد و این باعث می‌شود خیلی زود رابطه‌ نوجوان با والدینش خراب شود (لطفی،۱۳۸۵).

پژوهش‌های متخصصین در بررسی رشد روان‌شناختی زنان، نوجوانی را به عنوان کلیدی‌ترین و آسیب­پذیرترین دوران زندگی دختران معرفی ‌کرده‌است (ساداتی و لشانی^[۱۶] ،۲۰۱۳). صاحب ‌نظران دیدگاه شناخت گرایی نیز معتقداند نوجوان به واسطه ظرفیت‌های شناختی جدیدی که کسب می‌کند به تدریج این توانایی را می‌یابد که ‌در مورد زندگی، ارزش‌ها و آینده فکر کنند. نوجوان در این سن به والدین آرمانی می‌نگرد؛ همین امر باعث می‌شود که انتقاد کردن از والدین در این سن شروع و شدت بیشتری یابد (علیزاده، ۱۳۸۰).

از طرف دیگر ویژگی‌های این دوران باعث شده است نوجوانی با انواع اضطراب‌ها و مشاجره‌ها همراه باشد، نوجوان در این دوران بیش از پیش نیازمند حمایت والدین و اطرافیان است. این شرایط به ویژه برای دختران از حساسیت بیشتری برخوردار است، مادر به عنوان نزدیک‌ترین فرد از نظر عاطفی به فرزندان می‌تواند گذار از دوران بلوغ را برای او آسان کند (کیانیان، ۱۳۷۶). تعارضات خانوادگی یکی از موضوع‌های مهم در مباحث خانواده به شمار می‌رود. حوزه های گوناگونی از علوم اجتماعی و انسانی اعم از جامعه شناسی، روانشناسی و … ‌به این موضوع پرداخته‌اند. استوارت^[۱۷] بر این باور است که تعارض موقعیتی است که در آن هریک از طرفین در پی تمایلات شخصی خودشان هستند و قاعده‌ای جهت تصمیم گیری برای منابع با ارزش نمی‌یابند (مقدس^[۱۸]، ۲۰۰۸). واژه تعارض^[۱۹]، اشاره به ناتوانی در حل تفاوت‌ها دارد و بیشتر اوقات با تنش، خصومت یا پرخاشگری همراه است. تعارض شدید بین والدین و نوجوانان هنگامی پدید می‌آید که تمایل نوجوانان برای آزادی، با تلاش والدین برای تنظیم رفتار آنان تلاقی داشته باشد. این وضع هر چند به ندرت پیش می‌آید اما می ­تواند باعث فراهم شدن زمینه­ تعارض شدید شود.(آقا محمدیان و حسینی، ۱۳۸۶).

از سوی دیگر تعارضات بین والدین و نوجوانان از جمله معضلاتی است که اگر به طرق صحیحی رفع نشود مشکلاتی همچون ‌بزهکاری، افسردگی، فرار از منزل، شخصیت ضد اجتماعی، مشکلات جنسی، بی ثباتی هیجانی، پرخاشگری، خودکشی و اعتیاد را به همراه خواهد داشت ( لطفی ۱۳۸۵). همچنین الگوهای تعاملی بین والدین و فرزندان تحت تأثیر آموزش و کسب مهارت قابلیت تغییر و اصلاح دارد.پیش‌بینی می­ شود که با بهره گرفتن از راهبرد خود دلگرم سازی والدین بتوان الگوهای تعاملی بین والدین و فرزندان را اصلاح نمود. خود دلگرم سازی به عنوان یک راهبرد امید بخش می‌تواند به ترغیب والدین و اطمینان دهی و خودکارآمدی آنان در زمینه کنترل روابط و تعارضاتشان با فرزندانشان منجر گردد.

فرضیه های پژوهشی

1. 1. آموزش خوددلگرم سازی مادران مبتنی بر رویکرد آدلر- درایکورس میزان تعارضات والد- فرزند را از دیدگاه دختران کاهش می‌دهد.

1. 1. آموزش خوددلگرم سازی مادران مبتنی بر رویکرد آدلر-درایکورس میزان تعارضات والد- فرزند را از دیدگاه مادران کاهش می‌دهد.

1. آموزش خوددلگرم سازی مادران مبتنی بر رویکرد آدلر-درایکورس میزان فرزندپروری اقتداری مادران را افزایش می‌دهد.

واژه ها و اصطلاحات پژوهش

خود دلگرم سازی بخشی از فرایند دلگرم سازی است که عبارت است از آموختن انرژی دهی به خود درجهت تلاش برای بهبود شرایط و کمال، درعین حال ارزش قائل شدن برای خود در مقام انسان، تأکید برنقاط قوت خود و ارزش قائل شدن برای تلاش‌های خود است (واتس^[۲۰]، ۲۰۰۸ ).

تعریف عملیاتی: خود دلگرمی را می‌توان مهارت و توانایی‌هایی تعریف نمود که مادران پس از ۱۰ جلسه آموزش مد نظر، می‌آموزند که به شکل سازنده‌تری با تعارضات بین خود و دخترانشان برخورد کنند.

تعارض والد-فرزندی: تعارض به موقعیتی گفته می‌شود فرد هم‌زمان با دو تمایل متعارض روبه رو باشد و یا دارای دو انگیزه باشد که یکی مانع از بروز انگیزه دیگری باشد حال اگر این تنگنا در ارتباط بین والدین و کودکان ایجاد شود تعارض والد- فرزندی نام دارد (گیتی پسند، آرین و کرمی،۱۳۸۷).

تعریف عملیاتی: عبارت است از نمراتی که از پرسش نامه تعارضات والد فرزندی موری ای و استراوس^[۲۱] (۱۹۹۰) به دست می‌آید.

فرزند پروری اقتداری: سبک فرزند پروری اقتداری شیوه فرزند پروری ای است که در آن والدین در حالی که روش‌های کنترلی را بر فرزندان خود اعمال می‌کنند، ‌در مورد انجام آن توضیح می‌دهند و همچنین روش‌های تقویتی را برای تغییر رفتار کودکان خود به کار می‌گیرند. در این سبک مجموعه‌ای از حمایت اجتماعی، ارتباط دوسویه، پذیرندگی، ‌پاسخ‌گویی‌، شکیبایی و خشنودی نسبت به فرزندان دیده می­ شود (بامرید، لارزلار و اونس، ۲۰۱۰).

تعریف عملیاتی: میزان نمره ایست که هرکدام از والدین از مؤلفه‌های سبک‌های فرزندپروری رابینسون کسب می‌کنند.

فصل دوم

ادبیات پژوهش

مقدمه