• مهارت حل مسئله: این مهارت عبارت از تعریف دقیق مشکلی که فرد با آن روبرو است شناسایی و بررسی راه ­حل­های موجود و برگزیدن و اجرای راه ­حل مناسب و ارزیابی حل مسئله به طوری که فرد دچار دغدغه و اضطراب نشود و از راه های غیر سالم برای حل مشکلات خویش استفاده نکند.

1. 1. مهارت تفکر خلاق: توانایی تفکر خلاق یک مهارت سازنده و پایه برای نیل به سایر مهارت­ های مرتبط با اندیشیدن است. در این مهارت افراد فرا می­ گیرند که به شیوه ­های متفاوت بیاندیشند و از تجربه ­های متعارف و معمولی خویش فراتر رفته راه ­حل­هایی را خلق نمایند که خاص و ویژه خودشان است.

1. 1. مهارت تفکر نقاد: این مهارت عبارت است از توانایی تحلیل عینی اطلاعات موجود با توجه به تجارب شخصی و شناسایی آثار نفوذی ارزش های اجتماعی، همسانان و رسانه­های گروهی بر رفتار فردی.

1. 1. توانایی برقراری ارتباط مؤثر: این مهارت به معنای ابراز احساسات، نیازها و نقطه نظرهای فردی به صورت کلاسی وغیرکلاسی است.

1. مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی: مهارتی است جهت تعامل مثبت با افراد به ویژه اعضای خانواده در زندگی روزمره (دلبری ،۱۳۸۳).

ده مهارت اصلی و پایه ای مهارت‌های زندگی

این مهارت‌ها عبارتند از: مهارت خودآگاهی، مهارت همدلی، مهارت ارتباط مؤثر، مهارت روابط بین فردی، مهارت مقابله با استرس، مهارت مدیریت بر هیجان‌ها، مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم گیری، مهارت تفکر خلاق، مهارت تفکر نقادانه (شهیدی، ۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۱ مهارت خود آگاهی

مهارت خود آگاهی توانایی شناخت از نقاط ضعف وقوت خواسته ها، نیازها، رغبت­ها و تصویر واقع بینانه از خود است تا حقوق فردی اجتماعی و مسئولیت­های خود را بهتر بشناسیم با کسب این مهارت به سئوال اساسی “من کیستم” پاسخ می­گوئیم (شهیدی ،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۲ مهارت همدلی

همدلی یعنی این که فرد بتواند مسایل دیگران حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند و به آن ها احترام بگذارد. این مهارت موجب می­ شود تا به دیگران توجه کرده و آن ها را دوست داشته باشیم و خود نیز مورد توجه و دوست داشتن دیگران قرار بگیریم و با ایجاد روابط اجتماعی بهتر به هم نزدیک شویم (شهیدی ،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۳ مهارت روابط بین فردی

مهارتی است که موجب می­ شود ضمن تقویت روحیه مشارکت اعتماد واقع بینانه و همکاری با دیگران بتوانیم مرزهای روابط بین خود و کسانی که دوستشان دارم را تشخیص داده و در جهت ایجاد روابط صمیمانه و دوستانه قدم برداریم، هر چه زودتر به دوستی­های نامناسب و ناسالم خود خاتمه دهیم پیش از آنکه مورد آسیب جدی قرار بگیریم(شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۴ مهارت ارتباط مؤثر

کسب این مهارت به ما می­آموزد برای درک موقعیت دیگران چگونه به سخنان آنان فعالانه گوش دهیم و چگونه دیگران را از احساس و نیازهای خود آگاه نمائیم تا ضمن به دست آوردن خواسته­ های خود طرف مقابل نیز احساس رضایت نماید (شهیدی، ۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۵ مهارت مقابله با استرس

در دنیای امروز همواره با تغییرات وسیع و پیچیده­ای مواجه هستیم و هر تغییری با فشارهای روحی و روانی (استرس) همراه است. میزان استرس اگر بیشتر از حد و طولانی باشد بر زندگی و عملکرد ما تاثیر منفی گذاشته و مشکلات جدی و زیادی را برای ما به وجود خواهد آورد. فراگیری این مهارت به ما کمک می­ کند تا استرس­های مخالف و اثرات آن را شناخته و راه های کاهش یا مدیریت بر آن ها را کسب نمائیم(شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۶ مهارت مدیریت بر هیجان‌ها

اگر بتوانیم مدیریت مطلوبی بر هیجانهای خود مانند شادی، غم، ترس، یاس، اضطراب و غیره داشته باشیم رویاها، خاطرات و ادراکات ما جان ‌می‌گیرد. کسب این مهارت به ما کمک می­ کند تا ضمن شناسایی هیجانهای خود و دیگران و تاثیر آن ها بر تفکر و رفتارهایمان بتوانیم در مقابله با آن ها واکنش مناسب را از خودمان بروز دهیم(شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۷ مهارت حل مسئله

ما هر روز با مسائل فراوانی روبه رو هستیم که برخی ساده و برخی پیچیده اند. مهارت حل مسئله این توانایی را به ما می­دهد که با توجه به تجارب علمی و توانمندی­های ذهنی خود بتوانیم در جهت “حل مسئله ” یا مشکل قدم برداشته و به نتیجه مطلوب دست یابیم (شهیدی ،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۸ مهارت تصمیم گیری

انسان در مسیر زندگی همواره نیازمند تصمیم ­گیری­های مختلف است و موفقیت زندگی در گرو تصمیم ­گیری درست و بجایِ اوست. مهارت تصمیم ­گیری به ما کمک می­ کند تا با اطلاعات و آگاهی کافی با توجه به اهداف واقع بینانه خود از بین راه ­حل­های مختلف بهترین راه ­حل را انتخاب کرده و به کار بگیریم و پذیرای پیامدهای آن نیز باشیم (شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۹ مهارت تفکر خلاق

فکر کردن مهارتی است که از کودکی می­آموزیم. مهارت تفکر خلاق قدرت کشف و تولید اندیشه جدید را برای ما فراهم ‌می‌آورد. مهارت تفکر خلاق به ما کمک می­ کند در مواجهه با حوادث ناگوار چگونه احساسات منفی خود را به احساسات مثبت تبدیل کنیم. تفکر خلاق “نوع دیگر دیدن” است در این تفکر هیچ گاه مشکل یک عامل مزاحم به حساب نمی­آید بلکه یک فرصت برای کشف راه ­حل­های نو و بدیع تلقی می­ شود که تاکنون کسی به آن توجه نکرده است(شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۱-۴-۱۰ مهارت تفکر نقادانه

تفکر نقادانه نوع دیگر از تفکر است. کسب این مهارت به ما می­آموزد تا هرچیزی را به سادگی و دربست قبول یا رد نکنیم ابتدا ‌در مورد آن موضوع سئوال و استدلال کنیم سپس بپذیریم یا رد کنیم کسانی که از تفکر نقادانه برخوردارند فریب دیگران را نمی خورند و به راحتی جذب گروه ها و افرا و مواد مخدر نمی شوند چرا که همواره با سئوال کردن به عاقبت کار می اندیشند(شهیدی،۱۳۸۰).

۲-۲ مهارت های مقابله ای

مقابله، نیازمند بسیج و آماده سازی نیروها و انرژی فرد است که با آموزش و تلاش به دست می ­آید، لذا با کارهایی که به طور خودکار انجام می­­شود تفاوت اساسی دارد. افسردگی، خودکشی، اعتیاد، طلاق، فرار از تحصیل، احساس پوچی و… را بیشتر از گذشته شاهد هستیم. به موازات این دشواری ها روانشناسان و پژوهشگران راه های ارزشمندی را در پیش چشم انسان های خواستار سلامت گشوده اند که تأمین کننده بهداشت روانی آن ها باشد. از نظر جورج آلبی (۱۹۸۲) یکی از مؤلفه های اساسی بهداشت روانی مهارت­ های مقابله ای است.

۲-۲-۱ مفهوم مقابله

از دیدگاه لازاروس و فولکمن (۱۹۸۴) مقابله عبارت است از: تلاش­ های فکری، هیجانی و رفتاری فرد، که هنگام رو به رو شدن با فشارهای روانی به منظور غلبه کردن، تحمل کردن و یا به حداقل رساندن عوارض استرس به کار گرفته می شود (دافعی، ۱۳۷۶)

۲-۲-۲ تدابیر ومنابع مقابله