۲-۲-۲- اهداف حسابداری و گزارشگری مالی

اهداف گزارشگری مالی نه تنها از محیط گزارشگری مالی متمایز است، بلکه شامل خصوصیات و محدودیت‌های نوع اطلاعاتی می‌باشد که از طریق گزارشگری مالی به خصوص صورت‌های مالی تهیه می‌شوند. گزارشگری مالی یکی از منابع مالی اطلاعاتی موردنیاز اشخاصی است که ‌در مورد امور تجاری تصمیم‌گیری می‌نمایند. این اشخاص برای تصمیم‌گیری باید اطلاعات فراهم‌شده از طریق گزارشگری مالی را با اطلاعات مربوط از سایر منابع، مانند اطلاعات ‌در مورد شرایط عمومی اقتصادی یا پیش‌بینی، اقتصادی، رویکردهای سیاسی و دورنمای صنعت ترکیب نمایند (محمودی ‌خوش‌رو، ۱۳۸۳).

گزارشگری مالی باید درباره منابع اقتصادی، تعهدات و حقوق صاحبان سرمایه اطلاعاتی را فراهم نمایند، این اطلاعات به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر اشخاص مربوط در زمینه شناسایی نقاط ضعف و قوت مالی واحد تجاری و سنجش نقدینگی و توانایی پرداخت دیون کمک می‌کند. اطلاعاتی درباره منابع و تعهدات و حقوق صاحبان سرمایه مبنایی برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایرین بر ای ارزیابی عملکرد واحد تجاری طی دوره فراهم می‌کند (هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی^[۹]، ۱۹۸۷).

در بیانیه شماره یک از مفاهیم حسابداری مالی^[۱۰] گفته شده است که هدف اصلی حسابداری این است که استفاده‌ کنندگان از اطلاعات حسابداری را قادر سازد تا ‌در مورد جریان‌های نقدی آینده نوع انتظار خود را تعیین نمایند. به گفته هیئت استانداردهای حسابداری مالی:

«گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند که برای سرمایه‌گذاران و بستانکاران و سایر استفاده‌ کنندگان حال و آینده مفید واقع شود تا آن‌ ها بتوانند بر این اساس در زمینه سرمایه‌گذاری، دادن اعتبار و موارد مشابه، تصمیم عاقلانه‌ای اتخاذ نمایند. این اطلاعات باید برای کسانی که ‌در مورد فعالیت‌های اقتصادی و تجاری درکی معقول دارند و تمایل به مطالعه این اطلاعات دارند، جامع باشد. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند تا سرمایه‌گذاران، بستانکاران و سایرین بتوانند به کمک آن مبلغ، زمان و عدم اطمینان (ریسک) وجوه نقد دریافتی از محل سود تقسیمی یا بهره و وجوه حاصل از فروش، بازخرید یا سررسید اوراق بهادار یا وام‌ها را برآورد نمایند. ازآنجاکه جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاران و بستانکاران به جریان‌های نقدی واحد تجاری وابسته است، گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند تا در این راستا به سرمایه‌گذاران، بستانکاران و سایرین کمک کند که آن ها مبلغ، زمان و عدم اطمینان (ریسک) مربوط به خالص جریان نقدی ورودی به واحد تجاری را برآورد نمایند. گزارشگری مالی باید ‌در مورد منابع اقتصادی واحد تجاری، ادعاهای نسبت ‌به این منابع (تعهدات واحد تجاری به انتقال منابع به سایر واحدهای تجاری) و حقوق صاحبان سهام و نیز ‌در مورد آثار ناشی از رویدادهای مالی و غیرمالی و شرایطی که به تغییر منابع و ادعاهای نسبت ‌به این منابع منجر می‌شود، اطلاعاتی ارائه نماید (قدمی، ۱۳۸۸).

۲-۲-۳- اهداف عمده اطلاعات حسابداری

۱- گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم سازد که برای سرمایه‌گذاران فعلی، بالقوه و اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان مفید باشد و به آن ها در تصمیم‌گیری راجع به سرمایه‌هایشان کمک کند.

۲- گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم سازد که سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان را در ارزیابی امکان دسترسی به میزان وجوه نقد و همچنین ارزیابی، زمان‌بندی و ابهام ‌در مورد چشم‌انداز آتی جریان ورود وجوه نقد به واحد تجاری کمک کند. برآورد انتظارات سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایرین ‌در مورد دریافت وجه نقد از محل سرمایه‌گذاری در واحد تجاری و یا اعطای اعتبار به آن و سایر موارد به مقدار زیادی به دورنمای نقدینگی آتی واحد تجاری بستگی دارد.

۳- گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ‌در مورد چگونگی تأمین و مصرف وجوه، استقراض و بازپرداخت دیون، توزیع سهام و سایر موارد توزیع منابع واحد تجاری بین حقوق صاحبان سرمایه و عوامل دیگری که ممکن است بر نقدینگی و یا توانایی واحد تجاری در ایفای به‌موقع تعهداتش تأثیر گذارد، فراهم کند.

۳- گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را ‌در مورد منابع اقتصادی واحد تجاری، تعهدات واحد تجاری، حقوق نسبت به منابع مذبور و اثرات رویدادها، فعالیت‌ها و شرایطی که منابع و حقوق مذبور را تغییر می‌دهد، ارائه نماید(هندریکسون و ون بردا، ۱۳۸۸).

در این مورد دیدگاه کمیته تدوین استانداردهای حسابداری سازمان حسابرسی ایران که در بخش مفاهیم نظری گزارشگری مالی آمده است، به شرح زیر ارائه می‌شود:

الف) صورت‌های ﻣﺎﻟﻲ به عنوان ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮی ﻣﺎﻟﻲ است. هدف صورت‌های مالی عبارت از ارائـه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد.

ب) صورت‌های مالی همچنین نتایج وظیفه مباشرت مدیریت یا حسابدهی آن ها را در قبال منابعی که در اختیارشان قرارگرفته منعکس می‌کند. استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی، برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، غالباً خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یا حسابدهی مدیریت می‌باشند. تصمیمات اقتصادی مذبور به عنوان نمونه شامل مواردی از قبیل فروش یا حفظ سرمایه‌گذاری در واحد تجاری و انتخاب مجدد یا جایگزینی مدیران می‌باشد.

ج) ازآنجاکه صورت‌های مالی عمدتاًً بیانگر اثرات مالی رویدادهای گذشته است و لزوماًً دربرگیرنده اطلاعات غیرمالی نیست، تمام اطلاعات مورد لزوم استفاده‌ کنندگان را جهت اتخاذ تصمیمات اقتصادی فراهم نمی‌آورد. با این حال، صورت‌های مالی نیازهای اطلاعاتی مشترک اغلب استفاده‌ کنندگان را رفع می‌کند.

د) اطلاعات ارائه شده در صورت‌های مالی مشمول محدودیت‌های مختلف دیگری نیز هست. اطلاعات مالی تحت تأثیر ابهامات موجود قرار می‌گیرد زیرا دربرگیرنده برآوردها بوده و اثر معاملات بین دوره های مالی مشخص تخصیص یافته است. اطلاعاتی را که نمی‌توان بر حسب واحد پول بیان کرد در متن صورت‌های مالی قابل انعکاس نمی‌باشد. به علاوه، اطلاعـات منـدرج در صورت‌های مالی عمدتـاً تاریخی است، زیرا مرتبط بـا وضعیت مالی دریک تاریخ معین و عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی برای یک دوره گذشته می‌باشد (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۶).

۲-۲-۴- تاریخچه اهداف اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی

استفاده از اطلاعات و نتایج حاصل از گزارشگری مالی مؤسسات برای انجام تصمیم‌گیری عقلانی، هم در بخش انتفاعی و هم در بخش عمومی به عنوان یکی از اهداف گزارشگری مالی کارکنان توجه تمامی مجامع بین‌المللی تهیه و تدوین استانداردها و مفاهیم نظری حسابداری بوده است.

به عنوان‌مثال، انجمن حسابداران رسمی آمریکا در سال ۱۹۶۶ در شرحی از تئوری حسابداری. حسابداری را فرایند تشخیص اندازه‌گیری و گزارش اطلاعات اختصاصی به نحوی که برای استفاده‌ کنندگان از این اطلاعات، امکان قضاوت و تصمیم‌گیری آگاهانه را فراهم آورد، تعریف ‌کرده‌است و سه هدف زیر را برای حسابداری عنوان کرده بود :

۱- تصمیم‌گیری در مورداستفاده از منابع محدود و تعیین هدف‌های واحد انتفاعی