تجربه شادمانی و رضایت از زندگی هدف برتر در زندگی افراد بشر به شمار می­رود؛ لذا افراد در تمام طول زندگی خود در تلاش برای دستیابی به آن هستند (هبنر، ۲۰۰۰). رضایت از زندگی، یکی از قدیمی­ترین و پایدارترین مسایل مورد بررسی در مطالعات دوران بزرگسالی است که عموماً به عنوان بررسی کلی از شرایط موجود، از مقایسه خواسته­ های فرد تا دسترسی واقعی به آن­ها بیان می­گردد (بچولد، ۲۰۰۴). دینر معتقد است رضایت فرد از زندگی، از نگرش و ارزیابی عمومی وی نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه­ های زندگی همچون زندگی خانوادگی، شغلی، اوقات فراغت، درآمد و… منشا ‌می‌گیرد (دینر و پیوت، ۲۰۰۳). در واقع رضایت از زندگی بازتاب فاصله میان ایده­آل­های شخص و وضعیت فعلی او ‌می‌باشد و هر چه شکاف میان ایده­آل­های شخص و فرد بیشتر گردد بالطبع رضایتمندی وی کاهش خواهد یافت (زکی، ۱۳۸۶).

لیوبومیرسکی معتقد است افرادی که رضایت از زندگی بالاتری دارند از شیوه ­های مقابله موثرتر و مناسب­تری استفاده ‌می‌کنند، عواطف و احساسات مثبت عمیق­تری را تجربه ‌می‌کنند و از سلامت عمومی بالاتری نیز برخوردارند (لیوبومیرسکی و همکاران، ۲۰۰۵). بر اساس مطالعات مختلف به عمل آمده در زمینه رضایت از زندگی، عوامل مختلفی بر میزان رضایت از زندگی نقش دارند که از آن جمله ‌می‌توان به وضعیت تاهل (راکزک، اسپیرو^[۵۵]، ۲۰۰۵)، جنس (سوزا و لیوبومیرسکی، ۲۰۰۱)، سن (بورگ و همکاران، ۲۰۰۶)، درآمد (ویگینز و بومن، ۲۰۰۰)، سطح تحصیلات (بالستروس و همکاران، ۲۰۰۱؛ سابیسی و هاگرن، ۲۰۰۵)، وضعیت سلامتی (اینال و همکاران، ۲۰۰۷)، رضایت از شغل (دولان و گاسلین، ۲۰۰۴)، وضعیت خانوادگی (هرولد،۲۰۰۷)، رضایت از اوقات فراغت (آستروم و پرکینز، ۲۰۰۳) و… اشاره نمود. ممکن است چیزی برای شخصی رضایت را پدید آورد ولی همان چیز برای شخص دیگر رضایت را پدید نیاورد و حتی در بعضی موارد آن چیز باعث نارضایتی فرد شود. ‌بنابرین‏ احساس رضایت، احساسی ذهنی است که گاه امکان دارد حتی برای افرادی که در اجتماعات، صاحبان منزلت­های بالا و موفقیت هستند هم ضرورتاً به وجود نیاید. تحقیقات نشان داده تصور و ذهنیت افراد (نه واقعیت­های زندگی آنان) است که بیشترین تأثیر را در زندگیشان دارد (محمدخانی به نقل از قنبری و کدخدازاده، ۱۳۸۸). امروزه بررسی وضعیت روانشناختی دانشجویان در همه فرهنگ­ها و کشورها از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به نقش طرحواره­ها و مکانیسم­های دفاعی در بهداشت روانی و در نتیجه رضایت از زندگی دانشجویان، این متغیرها بیش از متغیرهای دیگر مورد توجه بوده است.

‌بنابرین‏ برای این­که بتوانیم جامعه­ای مملو از رضایت، همراه با سلامت روان داشته باشیم، توجه و شناخت طرحوار­ه­های ناسازگار اولیه، مکانیسم­های دفاعی و رضایت از زندگی در دانشجویان امری مهم و قابل توجه ‌می‌باشد. با توجه به مطالب ذکر شده، اهمیت بررسی این پژوهش در جامعه ما بیش از پیش مشخص می­گردد. با وجود پژوهش­های فراوان، مطالعه­ ای که بتواند رابطه طرحواره­های ناسازگار اولیه و مکانیسم­های دفاعی با رضایت از زندگی را در یک مطالعه نشان دهد، وجود ندارد. ‌به این دلیل پژوهش حاضر با استناد به شواهد ارائه شده در بیان مسئله به بررسی رابطه بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و مکانیسم­های دفاعی با رضایت از زندگی در میان دانشجویان می ­پردازد تا بدین ترتیب دانش مربوط ‌به این حوزه در ایران بسط و گسترش یابد.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- هدف کلی

بررسی رابطه بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و مکانیسم­های دفاعی با رضایت از زندگی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.

۱-۴-۲- اهداف فرعی

بررسی رابطه بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و رضایت از زندگی در دانشجویان.

بررسی رابطه بین مکانیسم­های دفاعی و رضایت از زندگی در دانشجویان.

بررسی میزان پیش‌بینی رضایت از زندگی توسط طرحواره­های ناسازگار اولیه در دانشجویان.

بررسی میزان پیش‌بینی رضایت از زندگی توسط مکانیسم­های دفاعی در دانشجویان.

۱-۵- فرضیه ­های پژوهش

۱٫ بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و رضایت از زندگی رابطه معنی­دار وجود دارد.

۲٫ بین مکانیسم­های دفاعی و رضایت از زندگی رابطه معنی­دار وجود دارد.

۳٫ طرحواره­های ناسازگار اولیه قادر هستند به طور معنی­دار رضایت از زندگی دانشجویان را پیش ­بینی کنند.

۴٫ مکانیسم­های دفاعی قادر هستند به طور معنی­دار رضایت از زندگی دانشجویان را پیش ­بینی کنند.

۱-۶- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش

۱-۶-۱- طرحواره­های ناسازگار اولیه

۱-۶-۱-۱- تعریف مفهومی:

طرحواره­ بازنمایی خصوصیات متمایز­کننده یک واقعه است. به عبارت دیگر طرحی کلی از عناصر برجسته یک واقعه را طرحواره­ می­گویند. شاید بتوان گفت که طرحواره، یک بسته حافظه­ای است که درون مایه آن را آموزه­های فرد در طول زمان شکل می­دهد (نوردال و همکاران، ۲۰۰۵).

۱-۶-۱-۲- تعریف عملیاتی:

منظور از طرحواره های ناسازگار اولیه در پژوهش حاضر میزان نمره­ای است که هر آزمودنی از فرم کوتاه ۷۵ سوالی پرسشنامه طرحواره­های ناسازگار اولیه یانگ (۲۰۰۵) کسب می­ نماید. مقیاس اندازه ­گیری این متغیر فاصله­ای است.

۱-۶-۲- مکانیسم­های دفاعی

۱-۶-۲-۱- تعریف مفهومی:

مکانیسم­های دفاعی فرایندهای خودکار و روانشناختی هستند که فرد را در برابر اضطراب و آگاهی از خطرهای درونی و بیرونی و عوامل تنش زا حمایت ‌می‌کنند. افراد اغلب نسبت به فعالیت این مکانیسم­ها ناآگاهند. مکانیسم­های دفاعی واسطه بین واکنش فرد به تعارض­های هیجانی و عوامل تنش­زای درونی و بیرونی هستند. هر مکانیسم دفاعی از لحاظ مفهومی و تجربی به گروه ­های خاصی تقسیم ­بندی می­ شود که از آن­ها به عنوان سبک­های دفاعی یاد می­ شود (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰).

۱-۶-۲-۲- تعریف عملیاتی:

منظور از مکانیسم­های دفاعی در پژوهش حاضر میزان نمره­ای است که آزمودنی از پرسشنامه سبک­های دفاعی^[۵۶] (DSQ-40، اندروز و همکاران، ۱۹۹۳) کسب می­ نماید. این پرسشنامه سه سبک دفاعی رشد یافته، رشد نیافته و نوروتیک را بر اساس ۲۰ نوع از مکانیسم­های دفاعی مورد سنجش قرار می­دهد. مقیاس اندازه ­گیری این متغیرها فاصله­ای است.

۱-۶-۳- رضایت از زندگی

۱-۶-۳-۱- تعریف مفهومی:

رضایت از زندگی عبارت است از ارزیابی شناختی عاطفی از زندگی خود، این ارزیابی­ها از واکنش­های احساسی نسبت به وقایع، به علاوه قضاوت­های شناختی از رضایت و برآورده­شدن خواسته ­ها تشکیل ‌شده‌اند. رضایت از زندگی، نشانگر آن است که فرد چگونه زندگی خود را در کل ارزیابی و برآورد می­ کند (دینر، ۲۰۰۵؛ پسندیده، ۱۳۸۴).

۱-۶-۳-۲- تعریف عملیاتی: