نمودار ۲- ۱ میزان تولید میگو (صید شده و پرورشی ) در جهان [۱۵]

۲-۶-۲ تجارت جهانی میگو

اگرچه میزان تولید جهانی میگو به میلیون‌ها تن در سال بالغ می‌گردد اما بخش عمده آن در داخل کشورهای تولید کننده مصرف شده و میزان می گویی که به بازارهای جهانی وارد می‌شود تنها در حدود ۳۵% کل تولید است. در سال‌های اخیر کشورهای ژاپن، آمریکا و ده کشور عضو اتحادیه اروپا وارد‌کنندگان اصلی میگو بوده‌اند. ارزش کل واردات میگو توسط کشورهای عمده تولید کننده بیش از میلیاردها دلار برآورد شده است که بیشترین میزان آن تنها به دو کشور آمریکا و ژاپن تعلق دارد. برآوردها نشان می‌دهد که علی‌رغم ثبات و یا سیر نزولی قیمت‌ها در بازارهای مصرف، میزان تولید میگوی سالانه به طور متوسط با ۱۲ تا ۱۵ درصد افزایش روبرو خواهد بود.[۱۷]

شکل ۲- ۱ میزان واردات میگو در جهان[۱۵]

۲-۷ بررسی صنعت میگو در ایران

مروری بر تاریخچه صنعت میگو: صید میگو از دیرباز در ایران رایج بوده است و به گفته برخی دست اندرکاران صید و پرورش میگو، خلیج فارس و دریای عمان از مناطق مستعد برای تولید میگو هستند. به گفته آنان، وجود سواحل غیر قابل کشت و شوره زار این مناطق شرایط بسیار مناسب و اقتصادی را برای توسعه این صنعت فراهم ‌کرده‌است. [۱۴]

اگرچه شمار تجربیات ایران در زمینه تکثیر و پرورش میگو از تعداد انگشتان یک دست کمتر بود، در اولین برنامه توسعه دستیابی به تولید ۱۰ هزار تن میگوی پرورشی در سال پایانی برنامه هدف گذاری گردید. با کوشش‌های انجام شده و بهره‌گیری از همکاری‌های فنی سازمان‌های بین‌المللی، در طی این برنامه تنها بخشی از مطالعات فنی و شناخت اراضی مناسب توسعه انجام پذیرفت. تکثیر و پرورش آزمایشی انواع میگوهای بومی ( میگوی موزی، ببری سبز^[۲۶] (، ‌میگوی سفید هندی و میگوی سرتیز^[۲۷] و تجربه پرورش میگوی غیر بومی ( ببری سیاه ) و شناخت اراضی مستعد توسعه از جمله اقدامات اساسی در طی سال‌های آغازین برنامه بود که با واگذاری اراضی برای احداث مزارع در استان‌های خوزستان و بوشهر و سپس هرمزگان ادامه یافت. علی‌رغم عدم دستیابی به اهداف کمی، در پایان این برنامه که با حمایت مستقیم دولت از قبیل ارائه خدمات کارشناسی و وام‌های با نرخ سود و کارمزد پایین پشتیبانی گردید، زیربنای توسعه پرورش میگو تا حدودی فراهم آمد. [۱۴]

این روند در طی سال‌های دوم برنامه نیز تا حدود زیادی استمرار یافت. با موفقیت نسبی مراکز تکثیر و پرورش میگو و گسترش فن‌آوری و از سوی دیگر قیمت نسبتا بالای میگو در بازارهای جهانی در دو سال پایانی برنامه بخش غیر دولتی تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری از خود نشان داد و گسترش مزارع سرعت بیشتری به خود گرفت. در سال پایانی این برنامه میزان تولید به بیش از ۱۸۰۰ تن رسید و بستر لازم برای افزایش تولید میگوی پرورشی فراهم شد به طوری که میانگین رشد سالانه در طی دو سال اول برنامه سوم۱۰۰ درصد بود و ظرفیت‌های فیزیکی لازم برای دستیابی به اهداف کمی برنامه فراهم گردید . اما با تنزل قیمت میگو در بازارهای جهانی و کاهش قدرت رقابت صادرکنندگان ایرانی روند گسترش مزارع و تولید میگو متوقف شد و فصل جدیدی در پیش روی برنامه ریزان و تولیدکنندگان قرار گرفت. [۱۴]

۲-۷-۱ ظرفیت‌های توسعه پرورش میگو

وجود ۱۸۰۰ کیلومتر سواحل جنوبی و بخشی از ۹۰۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور استعداد بالقوه مناسبی را برای ایجاد مزارع پرورش میگو به وجود آورده است. بر اساس مطالعات انجام شده شناخت توانمندی‌های بالقوه در چهار استان جنوبی بیش از ۱۸۰۰۰۰ هکتار اراضی مستعد برای ایجاد مزارع پرورش میگو وجود دارد که به معنای امکان ایجاد ۹۵۰۰۰ هکتار استخر و امکان تولید سالانه ۲۸۵۰۰۰ تن میگو است. وجود چند هزار هکتار اراضی مستعد در سواحل دریای خزر ( استان گلستان) را نیز نمی توان نادیده گرفت. [۱۴]

استان

مساحت کل اراضی شناسایی شده(هکتار)

مساحت کل مزارع قابل احداث(هکتار)

سطح زیر کشت مفید

( هکتار)

تولید قابل پیش‌بینی

( تن)

میزان اشتغال

(نفر)

سیستان

۴۵۰۰۰

۳۲۰۰۰

۲۴۰۰۰

۷۲۰۰۰

۳۲۰۰۰

هرمزگان

۵۴۰۰۰

۳۸۰۰۰

۲۸۰۰۰

۸۵۰۰۰

۳۸۰۰۰

خوزستان

۳۳۰۰۰

۲۵۰۰۰

۱۸۰۰۰

۵۳۰۰۰

۲۵۰۰۰

بوشهر

۴۸۰۰۰

۳۳۰۰۰

۲۵۰۰۰

۷۵۰۰۰

۳۳۰۰۰

مجموع

۱۸۰۰۰۰

۱۲۸۰۰۰

۹۵۰۰۰

۲۸۵۰۰۰

۱۲۸۰۰۰

جدول ۲-۲ ظرفیت بالقوه توسعه پرورش میگو در نوار ساحلی جنوب کشور [۱۴]

این اراضی عموما در مناطق غیر برخوردار، محروم و دورافتاده کشور واقع شده‌اند و به دلیل عدم وجود آب شیرین، شور بودن اراضی ‌و فقدان امکانات زیربنایی از قبیل برق و راه‌های ارتباطی فاقد کاربری‌های تولیدی هستند و تنها در برخی مناطق اکوتوریسم به عنوان یک فعالیت اقتصادی رقیب قابل طرح است که به دلایل پیش گفته و برخی محدودیت‌های دیگر به نظر می‌رسد که پرورش آبزیان تنها کاربری قابل ذکر در این مناطق باشد. [۱۴]

در حال حاضر ۶۰ هزار هکتار اراضی مستعد پرورش میگو در استان بوشهر شناسایی گردیده که در صورت سرمایه‌گذاری و به زیر کشت بردن، می‌تواند به صورت بالقوه تولیدی بالای ۱۵۰ هزار تن در سال را برای استان به دنبال داشته باشد. تاکنون ۸۰۰۰ هکتار از اراضی به متقاضیان واگذار شده است. از این اراضی تاکنون حدود ۴۰۰۰ هکتار آماده کشت است. برای تولید بچه میگوی مورد نیاز مزارع پرورشی مجوز ۲۱ مرکز تکثیر صادر شده که ۱۷ مرکز آن به بهره‌برداری رسیده است. به منظور تامین غذای مورد نیاز این صنعت یک کارخانه با ظرفیت ۲۰ هزار تن در سال در حال تولید است و یک واحد دیگر با ظرفیت ۱۵ هزار تن آماده بهره‌برداری می‌باشد. همچنین جهت عمل آوری میگو در استان ۲۱ کارخانه عمل آوری وجود دارد که تعداد ۱۷ واحد آن دارای کد بین‌المللی می‌باشند.

جهت نظارت بهینه و پشتیبانی بهداشتی صنعت، یک مرکز تشخیص و مطالعات بیماری‌های میگو در استان توسط دامپزشکی ساخته شده است. در خصوص آموزش‌های نیروهای فنی نیز وجود مجتمع آموزش جهاد کشاورزی استان و رشته شیلات در دانشگاه خلیج فارس- بوشهر سبب شده تا این صنعت با پشتوانه علمی موثرتری در آینده به توسعه خود امیدوار باشد. همچنین پژوهشکده میگوی کشور, در استان بوشهر, با انجام پروژه های تحقیقاتی در زمینه تنوع گونه‌ای، مولد‌سازی و معرفی گونه‌های جدید میگو فعالیت می‌کند. [۱۶]

۲-۷-۲ وضعیت تولید میگو