رابطه مستقیمی میان امنیت ملی ایران و قیمت های جهانی نفت وجود دارد. هر چه بحران در قیمت جهانی نفت افزایش یابد، حساسیت امنیتی کشور نیز افزایش می‌یابد. لذا اقتصاد تک محصولی ایران یکی از چالش های امنیتی محسوب می شود که در کنار اینکه منجر به کندی رشد و توسعه اقتصادی شده است، با رقیب قرار دادن دیگر کشورها و در نتیجه واگرایی نسبت به کشورهای دیگر منطقه، ناامنی را برای ایران بازتولید می‌کند. هر قدر بازار جهانی و کشورهای مختلف به نفت و گاز ایران بیشتر وابسته باشند، مجبور خواهند بود که از امنیت تداوم تولید و جریان نفت و گاز ایران حراست کنند و این به نوبه خود مستلزم داشتن جایگاه مناسب در بازار جهانی انرژی ( نفت و گاز)، برقراری آرامش و امنیت ایران خواهد بود.

وجه دیگر نقش انرژی در امنیت ملی ایران، وجود حوزه های مشترک نفت و گاز با کشورهای همسایه در خشکی و دریا است. حوزه های مشترک نفت و گاز عنصر مهمی در امنیت انرژی و امنیت ملی ایران تلقی می‌شوند، چرا که در صورتی که سرمایه‌گذاری های ضروری برای بهره‌برداری و توسعه این حوزه ها صورت نگیرد، با توجه به مشترک‌بودن این حوزه ها، نتیجه، از دست ‌رفتن سهم ایران خواهد بود، درکنار این که درصورت تأخیر در انجام این سرمایه‌گذاری ها، ایران تولید حاشیه امنیتی و قدرت سیاسی ناشی از نفت و گاز را نیز از دست خواهد داد.

راه دیگر برای افزایش امنیت ملی ایران، انجام سرمایه گذاری های مشترک در میادین نفت و گاز ایران با همکاری کشورهای منطقه و سرمایه گذاران خارجی است. که این امر منافع ایران را با این کشورها پیوند می‌دهد. چالش های پیش روی ایران و انجام سرمایه گذاری در ایران نیازمند جلب اعتماد کشورهای سرمایه گذار می‌باشد^[۲۰].

پیامدهای امنیتی عدم سرمایه گذاری کافی در صنایع انرژی را می توان چنین برشمرد:

۱- از دست دادن بازار رو به رشد انرژی در جهان

۲- کاهش سهم و نقش ایران در سازمان اوپک

۳- استخراج سریع همسایگان از مخازن مشترک انرژی

۴- بالا رفتن ریسک ملی ایران به واسطه کاهش درآمدهای نفتی و عدم بازپرداخت به موقع تعهدات مالی خارجی^[۲۱]

همچنین اوپک اعلام کرد متوسط تولید نفت ایران در ۴ ماه نخست سال جاری میلادی با افزایش ۷۸هزار بشکه‌ای نسبت به متوسط سال ۲۰۱۳ به ۷۶۹/۲ میلیون بشکه در روز رسید. ، تولید ۱۲ عضو اوپک در ماه آوریل ۲۰۱۴ با ۱۳۰ هزار بشکه در روز افزایش مواجه شد و از ۴۶۲/۲۹ میلیون بشکه در روز در ماه مارس ۲۰۱۴ به ۵۹۲/۲۹ میلیون بشکه در روز در ماه آوریل ۲۰۱۴ رسید.۶ عضو اوپک در این ماه با کاهش تولید و ۶ کشور نیز با افزایش تولید مواجه شده‌اند. ایران بین کشورهایی قرار دارد که در این ماه با کاهش تولید نفت خود مواجه شده است. بر اساس این گزارش که بر پایه آمار منابع ثانویه تهیه شده است تولید نفت ایران در آوریل ۲۰۱۴ با ۱۶ هزار بشکه در روز کاهش مواجه شد و از ۷۸۵/۲ میلیون بشکه در روز در ماه مارس ۲۰۱۴ به ۷۶۹/۲ میلیون بشکه در روز در این ماه رسید.
در ماه آوریل عراق با بیشترین میزان افزایش تولید و ونزوئلا با بیشترین حجم کاهش تولید مواجه شده‌اند. تولید عراق با ۱۲۰ هزار بشکه در روز افزایش به ۲۹۸/۳ میلیون بشکه در روز و تولید ونزوئلا با ۳۵ هزار بشکه در روز کاهش به ۳۰۴/۲ میلیون بشکه در روز رسید. شرکت ملی نفت ایران در آخرین گزارش رسمی خود حجم ذخایر گاز طبیعی و متعارف ایران را بیش از ۳۳٫۷ تیریلون متر مکعب و حجم ذخایر نفت خام متعارف و قابل برداشت کشور را حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه اعلام کرد.بر این اساس سال گذشته با وجود تأخیر در توسعه و افزایش ظرفیت تولید در میادین نفت و گاز کشور اما در حوزه اکتشاف رکوردهای جدید کشف ذخایر نفت و گاز طبیعی حاصل شده به طوری که سال گذشته حدود ۱٫۹ میلیارد بشکه نفت و ۳۸۸ میلیارد مترمکعب گاز کشف و به حجم ذخایر قابل استحصال کشور افزوده شد. ایران از حیث اکتشافات جدید نفت و گاز به ویژه در سال گذشته میلادی به رتبه اول جهان دست یافته است، گفته بود: بر اساس گزارش رسمی اوپک، جایگاه نفتی ایران از چهارم به سوم جهان پس از کشورهای ونزوئلا و عربستان ارتقا یافته است. با کشف ذخایر جدید نفت و گاز احتمال ارتقا جایگاه ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان وجود دارد، اظهار کرده بود: برای سال جاری هم کشف حدود ۴۵۰ میلیون بشکه ذخایر جدید نفت خام و حدود ۱۲۵ میلیارد مترمکعب ذخایر گاز طبیعی هدف گذاری شده است.

۲-۴ زغال سنگ

۱٫تاریخچه

بیش از دو هزار سال پیش ، در چین ، یونان و ایتالیا زغال سنگ به عنوان یک ماده سوختی مورد استفاده قرار می‌گرفت. البته استخراج آن از معدن در حدود قرن دهم میلادی در آلمان آغاز شد.

در ایران اولین تلاش های ناموفق در جهت تولید انرژی الکتریکی از زغالسنگ در سال ۱۳۴۷ با احداث نیروگاه زغال سوز زرند کرمان (دو واحد ۳۰ مگاواتی) شروع شد، (لازم به توضیح است که در آن زمان کل ظرفیت نیروگاهی کشور ۱۰۰۸ مگاوات بوده، و در مجموع این دو واحد در آن زمان حدود ۶ درصد سهم نیروگاهی را تشکیل می داده است، که این سهم برای شروع تولید برق از زغال سنگ بسیار خوب بوده است). اگر چه تأسیسات به کارگیری زغال در این مجموعه به طور کامل نصب گردید ولی از سال ۱۳۵۲ که بهره برداری از نیروگاه آغاز شد به علت عدم تحویل به موقع سوخت و نیروگاه با سوخت دوم یعنی مازوت بهره برداری گردید.

پس از انقلاب نیز تا مدت‌ها تلاش­هایی در جهت احداث نیروگاه­های زغال سنگی به چشم نمی­خورد تا این­که در سال ۱۳۶۸ انجمن مهندسی نفت ایران که بر روی روند مصرف انرژی ایران مطالعاتی را صورت داده بود، ‌به این نتیجه رسید که در صورت ادامه روند مصرف نفت و فراورده­های نفتی در کشور، در عرض کمتر از بیست سال میزان تولید و مصرف نفت در ایران برابر شده و صادرات این ماده استراتژیک قطع خواهد شد. از این رو این نهاد مطالعاتی را به منظور ارائه راهکارهای اجتناب از وقوع این رویداد آغاز کرد و در سال ۱۳۷۴ همزمان با پایان آن، ۳ راهکار اساسی را پیشنهاد داد:

۱٫ کاهش شدت انرژی از طریق اجرای سیاست های قیمتی و غیر قیمتی بهینه سازی

۲٫ ورود گاز طبیعی به سبد انرژی و جایگزینی آن با نفت خام (عمدتاً با محور گازرسانی به شهرها برای کاهش مصرف نفت سفید در بخش خانگی)

۳٫ ورود زغال سنگ به سبد انرژی و جایگزینی آن با نفت خام (عمدتاً در کارخانه‌ها و صنایع انرژی بر و نیز نیروگاه­ها به منظور کاهش مصرف نفت و گاز مصرفی بخش صنعتی)

۲٫منشاء زغال سنگ