۲-۳-۵ درمان­های اضطراب

در زمینه اضطراب تاکنون ‌بر اساس نظریه­ های گوناگون درمان­های متفاوت صورت پذیرفته است. از جمله این درمان­ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• • روش­های درمان­گری کلی

• • رویکرد روان تحلیلی­گری

• • درمان­گری انسان­نگری

• • درمان­گری هستی­نگر

• • درمان­گرهستی­نگر

• • درمان­گری متمرکز به شکل یا اختلال

• • درمان­گری رفتاری

• • حساسیت زدایی

• • آموزش غلبه بر اضطراب

• • روی آوری الگوگیری

• • درمان­گری­های مبتنی برخورد نظم جویی

• • درمان با پس­خوراند زیستی

• • مراقبه متعالی

• • تنش زدایی با شیوه آموزش خودزاد

• • تنش­زدایی

• • درمان­گری­های رفتاری- شناختی

• • درمان­گری­های دارویی

• • هنر درمانی

• موسیقی درمانی.

۲-۳-۴ موسیقی درمانی و اضطراب

داشتن مقدار معینی از اضطراب نه تنها مضر نیست بلکه برای زندگی ضروری­است و تا زمانی که ترس و اضطراب به­ صورت نرمال باشد، می ­تواند بسیار مفید و حتی لذت­بخش هم باشد. اما زمانی­که از این سطح نرمال فراتر رود، اضطراب نقش انطباقی خود را از دست داده و به صورت عامل تخریب موقعیت­ها با ایجاد و حرکات و رفتارهای غیرانطباقی درمی­آید و با درد و رنجی همراه می­گردد که به زحمت ‌می‌توان آن ­را تحمل کرد و این حالت اضطراب بیمارگونه ­است. این نوع اضطراب موجب هدر رفتن استعدادها و مشکلاتی در تمرکز و حافظه می­ شود. همچنین سبب رفتارهای ناشیانه و ناپخته می­ شود و فرد توانایی رو به رو شدن با شرایط و محیط پیرامون خود را از دست خواهد داد. از سوی مکاتب مختلف روان شناسی برای درمان اضطراب روش­های گوناگون غیردارویـی و تکنیک‌های روان درمانی حمایتی متعددی طراحی و به ­وجود آمده­است. یکی از روش­های رایج که تحقیقات گوناگون و نظام­دار مؤید آن بوده و مبتنی بر تخلیه هیجانی و بیان احساسات و آرام­سازی و نیرو بخشی است، روش موسیقی­درمانی است (نفری،۱۳۸۲). موسیقی به انسان آرامش، صلح، امید و عشق می­بخشد و مهم­تر از هر عاملی، موسیقی درست و مناسب می ­تواند سیستم بدن ما را تقویت کرده و سلامت آن را تأمین کند. استرس و اضطراب آرامش درونی را از بین برده و توانایی ذهن برای تمرکز بر عواملی که شادی و رضایت به ارمغان می ­آورند را کاهش می­دهد. استرس­ها شدت و ضعف دارند و زمانی که شدت آن ها به مرحله­ ای می­رسد که از کنترل ما خارج می­ شود، به وضعیت روحی و جسمی ما صدمه می­زند. در این مرحله، موسیقی درست و مناسب می ­تواند استرس را کاهش داده و عواقب آن را ضعیف­تر نماید(کیت موکی، ۱۳۸۴: ۶۰).

در طی پنج دهه گذشته بیش از ۳۰ هزار پژوهش تجربی و نظام­مند پیرامون تأثیر موسیقی درمانی در زمینه ­های پزشکی، روان­پزشکی و توانبخشی انجام گرفته است (زاده محمدی؛ ۱۳۸۸). موسیقی درمانی کاربردهای فراوانی دارد از جمله پیشگیری، آموزش و یادگیری – کاهش دردهای گوناگون پزشکی، کاهش تنش­ها و نگرانی­های ناشی از جراحی، آسیب­ها و بیماری­ها- توانبخشی بعد از جراحی، آسیب­ها و تصادفات-کاهش خستگی حاصل از تنفس­های عضلانی (گرفتگی عضلانی) و کارکرد ماهیچه­ها کاهش عوارض جانبی داروها – کاهش مدت استفاده داروها – کاهش طول مدت درمان و بستری بودن. علاوه بر تأثیرات درمانی یاد شده، موسیقی می ­تواند برای ارتقاء برخی عوامل رفتاری در افراد سالم و کاهش اضطراب مؤثر واقع شود(به نقل از، فلاح و همکاران ؛۱۳۹۰).

موسیقی درمانی می ­تواند به­ طور مؤثر، بیماری­های ناشی از استرس و احساسات را در انسان­ درمان نماید. در تحقیقی که بر بیماران روحی شدید انجام گرفت، مشخص شد که موسیقی موجب افزایش کیفیت زندگی این افراد می­ شود. مثلاً نوشتن آهنگ موجب ابراز وجود این افراد می­ شود که تأثیر مثبتی بر آنان دارد (خرم آبادی و همکاران،۱۳۹۱). در سطح هیجانی، موسیقی با مولودی ساده بر احساسات تاثیر گذاشته و باعث رها شدن تنش­ها می­گردد و ما را قادر می­سازد که به هیجان­ها و احساسات خود توجه کنیم. این نوع موسیقی توان ابراز هیجان­ها و خلاقیت را بالا می­برد (مری باسانو،۱۳۸۳: ۲۰).

مطالعات بر آزمون­های سالم، شواهدی بر ارتباط بین ارائه موسیقی و کاهش سطوح اضطراب را ارائه می­دهد (طباطبایی فر،۱۳۸۹). «در اقدامات پرستاری موسیقی به عنـوان یک مداخله مؤثر می ­تواند بخشی از برنامه مراقبتی بیمار باشد و به­عنوان یک ابزار درمانی غیرتهاجمی برای تسکین درد و اضطراب، افزایش احساس تن آرامی، افزایش ایمنی بدن، کاهش فشار خون، نبض و تنفس به­کار رود. گوش دادن به موسیقی باعث ترشح اندروفین­ها شده و در نتیجه هیجانات را تعدیل کرده و درد را تسکین می­دهد.گوش دادن به موسیقی می ­تواند در موقعیت بیماری و ناراحتی، آسایش و راحتی فرد را ارتقا دهد.»(به نقل از ربیعی و همکاران،۱۳۸۶).

تحقیقات نشان می­هد آرام­سازی با موسیقی، از میزان فشار خون، ضربان قلب و میزان دم و بازدم می­کاهد، میزان مصرف اکسیژن را کاهش می­دهد، سطح اسید خون را پایین آورده و امواج مغزی را از حالت فشار و استرس در سطح بتا به امواج پایین­تر در سطح آلفا وارد می­ کند. مجموع این تغییرات که باعث سستی و رخوت می­گردد در نظام فیزیولوژیک و اندام بدن سبب کاهش استرس و فشار درونی می­ شود (ناظم پور، ۱۳۸۸). به­ طور کلـی مـی­توان گفت موسیقی یک ابزار کم­هزینه،غیر تهاجمی و بی­ضرر است که به­راحتی اجرا یا انجام می­ شود. موسیقی درمانی، به­عنوان یک مداخله حمایتی غیر دارویی برای کاهش حالت هیجانی مطرح ‌می‌باشد (سلطانی و همکاران، ۱۳۸۹).

۲-۳-۵ موسیقی درمانی و لکنت

«بیشتر افرادی که در بیان واژه ­ها، صداها و به­ طور کلی سخن گفت مشکل دارند انرژی روانی و عاطفی بیش از اندازه­ای برای بیان حال و احوال خود و ارتباط با دیگران دارا می­باشند. اختلال گفتاری بیشتر در اثر مشکلات محیطی از جمله استرس­ها و فشارهای زندگی یا به دلیل نارسایی و اختلال فیزیولوژیک دستگاه تولید کننده صدا به وجود می ­آید. روش­های گوناگونی از جمله گفتار درمانی برای تقویت بیان و پرورش عضله­های دستگاه تنفسی تولید کننده صدا وجود دارد. خواندن یکی از روش­های موسیقی درمانی است که به­ طور گسترده ­ای برای توانبخشی این مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. موسیقی و آواز می ­تواند عضله­های دستگاه تنفس را کنترل و ادای درست گفتار و جریان تکلم را تقویت کند. ریتم و کشش حرف­ها و کلمه­ها در خواندن آواز و آهنگین ساختن آن ها از فشارها و استرس­های درونی می کاهد و فرد آرامش لازم را برای بیان واژه ­ها به دست ‌می‌آورد. اختلال گفتار شامل ناتوانی در ایجاد و کنترل صداها و کلام (شمرده سخن گفتن) و ناتوانی در حفظ ریتم گفتار (گفتار سلیس) است و اختلال زبانی شامل هر دو اختلال گفتاری و زبانی است که باعث ضعف در هماهنگی بین تنفس و مکانیزم صدا، در ادای کامل جمله­ها و کلمه­ها و در نتیجه باعث اشکالات عاطفی و اجتماعی می­ شود»(زاده محمدی؛ ۱۳۸۸: ۷۴).