متغیر دیگری که در این فصل به آن پرداختیم امیدواری بود. تعریف مهم امیدواری از اسنایدر است. اسنایدر (۲۰۰۲) امیدواری را به عنوان «ظرفیت یا قابلیت ادراکی برای ایجاد مسیرها و روش های مختلف برای رسیدن به اهداف خود و برانگیخته نمودن خود از طریق تفکرات واسطه برای استفاده از این روش ها» برشمردند.

امیدواری دارای دو بعد منابع تفکر و مسیرهای تفکر است. عواملی که با امیدواری رابطه داشتند موارد بسیاری را شامل می‌شوند و اصولا امیدواری با رضایت از زندگی و شادی و میزان اعتماد به نفس بالاتر و همچنین رابطه منفی با تعلل ورزی و افسردگی وجود داشت. همچنین تحقیقات مختلفی در زمینه امیدواری و رابطه آن با احساس شادی ‌و بهزیستی بالا، احساس امنیت و داشتن اهداف بلند مدت، احساس کنترل بیشتر بر هیجانات و رویداد های زندگی و رابطه منفی با تعلل ورزی و همچنین تجربه روانشناختی خوشایند و سلامت روانی بالا گزارش شد (هاشمی نصرت آباد، بهادری خسرو شاهی، ۱۳۹۰، بدری گرگری، نورزاد قراملکی، ۱۳۹۰، فرهادی، احمدی طهور سلطانی، رمضانی و دیگران ، ۱۳۸۸).

بر اساس دیدگاه واینر (۱۹۸۵) تبیین های رفتاری می‌تواند بر روی عوامل درونی (آمادگی، هیجان، تصمیم) و یا عوامل بیرونی (مانند رفتار دیگران و محیط) که هم می‌توانند قابل کنترل و یا خارج از کنترل فرد و هم چنین دارای حالت پایدار و یا ناپایدار باشند. در پژوهش های متعددی داشتن سبک های اسنادی متفاوت (درونی یا بیرونی) و (قابل کنترل یا غیرقابل کنترل)، با میزان افسردگی در دانش آموزان، راهبردهای مقابله ای، تعلل ورزی یا تأخیر رفتاری، تفاوت جنسیتی، انتظار ‌در مورد عملکرد های آینده و همچنین داشتن رابطه با سلامت روانی و بهزیستی روانی گزارش شد (قاسمی، فتحی آشتیانی و رئیسی، ۱۳۸۷، حدادی کوهسار و اکبری معلم، ۱۳۹۰، احدی، ۱۳۷۴، ۱۳۷۵، کافی، ۱۳۷۵، بدری گرگری و نورزاد قراملکی، ۱۳۹۰).

نوری قاسم آبادی (۱۳۷۲) در بررسی دانشجویان پسر نشان داد که افراد ناموفق به دنبال استرس شکست تحصیلی، افسردگی بیشتری تجربه می‌کنند و سبک اسناد درونی، کلی و پایدار در رویداد های منفی با افسردگی رابطه دارد. شیرازی (۱۳۷۸) به بررسی شیوه های مقابله با تنش روانی و ارتباط آن با اسنادهای علی و سلامت روان در دانش آموزان تیز هوش و عادی شهر زاهدان پرداخت و رابطه معنی داری بین شیوه های مقابله و منبع کنترل دانش آموزان تیز هوش به دست نیاورد. با این حال، این رابطه در دانش آموزان عادی دیده شد و در انش آموزان تیز هوش و عادی رابطه معنی داری بین شیوه های مقابله و سبک های اسنادی دیده شد.

با توجه به پژوهش های مختلف انجام یافته در زمینه نقش عوامل مختلف در بهزیستی روانشناختی مانند، رابطه امیدواری و بهزیستی روانشناختی (هاشمی نصرت آباد، بهادری، ۱۳۹۰)، رابطه ابعاد امیدواری با تعلل ورزی(بدری و ملک زاده، ۱۳۹۱)، رابطه سبک های اسنادی و سلامت روان (افروز، شارک، ۱۳۸۵)، رابطه سبک دلبستگی با بهزیستی روانشناختی (بهاری و فرکیش، ۱۳۸۸)، رابطه ابعاد بهزیستی روانی و سلامت عمومی (گودرزی، بیانی و محمد کوچکی، ۱۳۸۷) این پژوهش در صدد آن بود که نقش امیدواری و عوامل اسنادی را در بهزیستی روانشناختی دانش آموزان مقطع دبیرستان مورد بررسی قرار دهد.

فصل سوم

طـــــــرح پــــــژوهش

روش تحقیق:

در این فصل نحوه گردآوری داده ها، روش تحقیق به کار رفته در پژوهش و چگونگی انجام آن بررسی می شود. بدین ترتیب که ابتدا جامعه آماری و روش نمونه گیری مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس روش تحقیق، ابزار اندازه گیری، روش های آماری به کار رفته برای تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده توضیح داده می شود.

جامعه و نمونه آماری :

جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان تبریز در سال تحصیلی ۹۲ ـ ۹۱ می‌باشد. که تعداد آن ۳۶۳۳۹ نفر می‌باشد. و از این تعداد ۳۸۰ نفر بر اساس جدول مورگان و کریچ (به نقل از کیامنش، ۱۳۷۳) با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. با بهره گرفتن از قرعه کشی، ناحیه یک تبریز برای انجام پژوهش انتخاب گردید. از این ناحیه ۶ دبیرستان پسرانه انتخاب شد و از هر مدرسه دو کلاس ۳۵ نفره از تمامی رشته‌های تحصیلی انتخاب شدند؛ پرسشنامه های مربوطه توسط محقق توزیع و پس از راهنمایی های لازم دانش آموزان به سوال ها پاسخ دادند.

طرح پژوهش:

روش تحقیق از نوع همبستگی است. زیرا ما می‌خواهیم رابطه بین امید به آینده و سبک های اسنادی با بهزیستی روان شناختی دانش آموزان را بررسی کنیم.

نحوه اجرا:

چهارچوب کاری این پژوهش بدین صورت بود که ابتدا بعد از تصویب طرح پژوهشی ابزارهای مربوطه (مقیاس بهزیستی روانی ریف، مقیاس امیدواری اسنایدر و مقیاس سبک اسنادی واینر) گردآوری شد. سپس هر سه پرسشنامه در مدارس متوسطه شهرستان تبریز اجرا گردیدند. محقق به مدارس مراجعه و در حضور محقق و با راهنمایی های وی پرسشنامه‌ها توسط دانش آموزان تکمیل گردید.

ابزار:

امید به آینده: این مقیاس در سال ۱۹۹۱ توسط اسنایدر و همکاران تهیه شده است. تحلیل عاملی انجام شده بر روی سوالات این ابزار دو مؤلفه‌ ی مسیرهای تفکر (طرح و برنامه برای آینده) و منابع تفکر (باور کنشگری و مؤثر بودن برنامه) را شناسایی نموده است (اسنایدر و همکاران،۱۹۹۱). این مقیاس شامل شش ماده برای اندازه گیری مؤلفه‌ مسیرهای تفکر و شش ماده دیگر برای منابع تفکر می‌باشد. اسنایدر و همکاران پایایی خرده مقیاس مسیرهای تفکر را با آلفای کرونباخ ۸۰/۰ و پایایی خرده مقیاس تفکر را ۷۰/۰ گزارش نموده اند. پایایی این ابزار با روش تست مجدد با فاصله سه هفته ۸۵/. و با فاصله ی هشت هفته ۷۳/۰ بوده است (اسنایدرو همکاران،۱۹۹۱). بدری و ملک زاده(۱۳۹۰)، در پژوهشی پایایی ابزار برای مسیر های تفکر و منابع تفکر را به ترتیب ۸۳/۰ و ۷۹/۰ گزارش کردند. در پژوهش بعد از اجرا آلفای کرونباخ برای هر دو مؤلفه‌ ۶۶ به دست آمد.

اسنادعلی واینر: در این ابزار دانش آموزان در یک مقیاس درجه بندی لیکرت(۷ درجه ای) به موقعیت های فرضی شکست پاسخ دادند. در این درجه بندی هر چقدر به نمره یک نزدیک می‌شویم منبع کنترل بیرونی، بعد کنترل پذیری و دارای ثبات محسوب می شود و هر چقدر به نمره ۷ نزدیک می‌شویم منبع کنترل درونی، کنترل ناپذیر و دارای عدم ثبات می‌باشد. این پرسشنامه توسط پیندا(۲۰۰۸) ساخته شده است و توسط محقق ترجمه و اصلاح شد. آلفای کرونباخ هر یک از زیر مقیاس ها بر روی دانش آموزان متوسطه شهر تبریز به ترتیب بعد از اجرا برای مکان کنترل ۴۲/. برای منبع کنترل ۶۷/. و برای ثبات ۶۰/. به دست آمد.