گفتار سیزدهم: حق شرط در اخبار اخیر کمیسیون حقوق بین الملل.

کمیسیون حقوق بین الملل بنا به خواست مجمع عغمومی، از اجلاس چهل و ششم خود در سال ۱۹۹۴، موضوع حق شرط بر ممعاهدات را در دستور کار خود قرار داده است.اولین گزارش مخبر ویژه کمیسیون حقوق بین الملل در سال ۱۹۹۵، به کمیسیون ارائه می شود و مورد تبادل نظر اعضا قرار می‌گیرد.^[۴۶]

حال، در خصوص کمیسیون، ابتدا باید دانست که هدف از رزرو(حق شرط) چیست؟

هدف از رزرو به عقیده ی کمیسیون حقوق بین الملل، حذف یا تعدیل آثار حقوقی بعضی از مقررات یک معاهده یا پیمان می‌باشد.

کشورهای متعاهد یا سازمان های بین‌المللی طرف معاهده، مجاز هستند که مطابق با آن فرم اصلی و برخی روش های مورد نیاز(مطابق با مفاد اصلی معاهده) یکسری شروط و رزروهایی را برای پایداری برخی موارد مدنظر قراردهد.

به نظر کمیسیون، رزرو یک بیانیه ی یک جانبه ای است که، یک دولت یا سازمان بین‌المللی برای مصلحت خود در هنگام امضاء و الحاق و تصویب به طور رسمی صورت می‌گیرد در جلسه ۶۵ کمیسیون این گونه آورده شده که: ‌در مورد دولتی که، تازه استقلال یافته ایجاد موقعیت آن دولت به عنوان یک حزب یا یک دولت متعاهد نسبت به معاهده ی چند جانبه درنظر گرفته شده، مگر آنکه قصد مخالفت خود را با آن حق رزرو در عرض ۱۲ماه نشان دهد.

‌در مورد رزرو مبهم و کلی باید بسیار دقت نمود که تمام زوایای آن شروط روشن و واضح شده و جای کوچک‌ترین سوالی برای طرفها، پیش نیاید.

‌در مورد اهداف دستورالعمل (۳٫۱) باید گفت که، هدف از رزرو اهداف و مقاصد آن است که، باید تمامی اهداف حق شرط (رزرو) در مقابل دیگر کشورها و طرفهای متعاهد موافق با مفاد و ماهیت معاهده باشند.

رزرو باید رسماٌ تأیید شود. در رأی‌ (treaty128) (2.2.1) آمده که باید پس از تصویب و تأیید رزرو آن هم به طور رسمی توسط دولت یا سازمان تأیید رسیده و تمامی اهداف در معاهده روشن و واضح نمایان شود.

حق رزرو باید به همه ی کشورهای عضو تعهدنامه (متعاهد) طبق (۲٫۱٫۵) اعلام و ابلاغ گردد، تا همگان از آن مطلع شوند.

مهمترین بحث مطرح شده این است که، باید تمامی اخبار و حق ‌شرط ها به کشورهای عضو و سازمان های بین‌المللی منعکس شده و تمامی افراد در جریان و روال کاری و اداری اخبار تازه منتشر شده و اصول و مقررات مربوط به آن قرار گیرند.

فرجام سخن.

با توجه به تعاریف آورده شده، می توان نتیجه گرفت که، حق شرط هیچ گونه محدودیتی برای هیچ نوع معاهده ای در برنخواهد داشت. نکته ی قابل توجه این است که، حق شرط باید صراحتاً مخالفتی با هیچ یک از مقررات و موازین اصلی و بطن معاهده و مفاد آن نداشته باشد.

حق شرط باید واضح و روشن باشد و هیچ ابهام و نقطه ی تاریکی برای طرفین (کشورهای عضودرآن معاهده) باقی نگذارد. حق شرط باید معتبر و مشروع باشد.

حق شرط باید به اهداف معاهده و مقاصد بنیادین میان کشورها یاری رسانده وآثار حقوقی به جامانده از آن حق شرط تفسیری خلاف وضع قوانین بین‌المللی در برنداشته باشد.

بخش دیگر که قابل توجه است آن است که، اگر کشورهای بیشتری در معاهده ی خاص شراکت داشته باشند بهتر از آن است که، به خاطر محدودیت و سختگیری های سیاسی و حقوقی مفاد معاهده کشورهای کمتری به سوی معاهده مذبور سوق یابند. پس بهتراست، حق شرطهای وارده اگر با متن و بطن معاهده ناسازگاری و تضادی ندارند کشورها در برقراری و اعمال چنین رزروهایی آزادانه و به اختیار خودشان تصمیم بگیرند.

مباحث مربوط به تعهدات و حق شرط (رزرو) مباحثی بسیار پیچیده و گسترده ای بوده و نیاز به تحقیق و مطالعه خواهد داشت.

امید است که، مقاله ی پیش رو توانسته باشد، برخی زوایای مربوط به حق شرط بر معاهدات را روشن و آشکار ساخته و سوالات پیش آمده در این باب را، با بیانی شیوا و رسا پاسخ داده باشد.

منابع.

۱ـ احمدبسول، لبیب – ترجمه ی مهدی شفیعیان- معاهدات بین‌المللی دراسلام- انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)- سال۱۳۸۹٫

۲ـ الیاسی، مرتضی ـ حق شرط بر معاهدات بین الملل – مجله معرفت — شماره ۸۲ -سال ۱۳۸۳

۳ـ جباری، شعبانعلی- حق شرط در معاهدات- pajoohe.com

۴ـ حبیب زاده، توکل – جمهوری اسلامی ایران و حق شرط بر معاهدات بین‌المللی حقوق بشرـ ‌فصل‌نامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)-سال۱۳۸۳٫

۵ـ رجول، کاترین – حق شرط بر معاهدات و تفسیر کلی شماره (۵۲) ۲۴ کمیته حقوق بشر -ترجمه ی توکل حبیب زاده – سال ۱۳۸۴

۶ـ سرتیپی، حسین- استفاده از موازین بنیادین حق شرط در سند تأسيس سازمان‌های بین‌المللی با تکیه بر کنوانسیون حقوق معاهدات- نشریه ی علوم سیاسی راهبرد –سال ۱۳۹۰

۷ـ سیدی، آزاد –حق شرط بر کنوانسیون امحای کلیه ی اشکال تبعیض علیه زنان –

پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل- دانشگاه علامه طباطبایی – سال۱۳۸۲٫

۸-ضیائی بیگدلی، محمدرضا ـ حقوق معاهدات بین‌المللی ـ تهران – انتشارات گنج دانش-سال۱۳۸۳٫

۹ـ عسکری، پوریا – حق شرط بر معاهدات حقوق بشری ـ تهران – انتشارات شهردانش-سال۱۳۹۰٫٫

۱۰ـ عنایت، حسین- تنظیم معاهدات بین‌المللی در حقوق کنونی ایران و مطالعه ی تطبیقی آن با فقه—انتشارات دفتر خدمات ریاست جمهوری- سال۱۳۷۰٫

۱۱ـ فلسفی، هدایت ا…. ـ حقوق بین الملل معاهدات ـ انتشارات فرهنگ نو- سال ۱۳۸۳٫

۱۲ـ ناصری جهرمی، علی رضا ـ بررسی ماهیت و آثار شرط در معاهدات بین‌المللی ـ پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل- سال۱۳۷۷٫

۱۳ـ بررسی کلی موضوعات پیرامون حق شرط از دیدگاه کمیسیون حقوق بین الملل با توجه به اخباراخیرکمیسیون(ICL (.

۱۴ـ منبع اینترنتی ویکی پدیا ، Wikipedia.org

1. 1. ناصر ی جهرمی ، علی رضا ، بررسی ماهیت و آثار شرط درمعاهدات بین‌المللی ، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل ، دانشگاه شیراز ، ۱۳۷۷ ، ص ۵ ↑

1. 1. عسکری، پوریا ، حق شرط برمعاهدات حقوق بشری ، تهران ، انتشارات شهردانش ، ۱۳۹۰ ، ص ۳۵ ↑

1. 1. فلسفی ، هدایت ا…. ، حقوق بین الملل معاهدات ، تهران ، انتشارات فرهنگ نشرنو، ۱۳۸۳ ، ص ۲۴۳ ↑

1. 1. عسکری، پوریا ، حق شرط برمعاهدات حقوق بشری ، تهران ، انتشارات شهردانش ، ۱۳۹۰ ، ص ۳۶ ↑

1. 1. عسکری ، پوریا ، حق شرط برمعاهدات حقوق بشری ، تهران ، انتشارات شهردانش ، ۱۳۹۰ ، ص ۲۵ ↑

1. 1. سرتیپی ، حسین ،« استفاده ‌از موازین بنیادی حق شرط درسند تأسيس سازمان‌های بین‌المللی با تکیه برکنوانسیون معاهدات» ، نشریه علوم سیاسی راهبرد ، ش ۶۱ ، ۱۳۹۰ ، ص۶۲ ↑

1. 1. سرتیپی ، حسین ، «استفاده ‌از موازین بنیادین حق شرط درسند تأسيس سازمان های بین‌المللی با تکیه برکنوانسیون معاهدات» ، نشریه علوم سیاسی راهبرد ، ش ۶۱ ، ۱۳۹۰ ، ص ۶۴ ↑

1. 1. عسکری ، پوریا ، حق شرط برمعاهدات حقوق بشری ، تهران ، انتشارات شهردانش ، ۱۳۹۰ ، ص ۲۹ ↑