گرایش نسبت به مصرف تنباکو

سبک زندگی

( نحوه گذران اوقات فراغت، سلیقه مصرف، مصرف فرهنگی) مصرف فرهنگی)

متغیر زمینه ای

)سن

جنس

وضعیت تاهل

وضعیت اشتغال(

فرایند روی آوردن( ارزان بودن، دسترسی آسان)

جامعه پذیری( درونی کردن هنجارها و هنجارهای ذهنی)

احساس محرومیت نسبی

معاشرت با دوستان قلیانی

۲-۱۳ سوالات یا فرضیه تحقیق .

ـ به نظر می‌رسد بین وضعیت تأهل و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین سن وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نطر می‌رسد بین جنس و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین میزان سواد و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین وضعیت اشتغال وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

– به نظر می‌رسد بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد

ـ به نظر می‌رسد بین تعلق خاطر نسبت به کشور وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین تعهد نسبت به خانواده و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد

ـ به نطر می‌رسد بین قانونی بودن مصرف قلیان و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین معاشرت با دوستان قلیانی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین احساس محرومیت نسبی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین سلیقه مصرف و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین نحوه گذراندن اوقات فراغت و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد. .

ـ به نظر می‌رسد بین ارزان بودن و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین دسترسی آسان و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین درونی کردن هنجارها وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

ـ به نظر می‌رسد بین مصرف فرهنگی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.

فصل سوم

روش شناسی

پژوهش

مقدمه

همان گونه که گذشت در فصل پیشین به بررسی نظریه ها و متغیرها مرتبط با گرایش به مصرف تنباکو پرداخته شد. و کارهای انجام شده در این زمینه به صورت خلاصه تدوین گردید و در نهایت مدل و فرضیات پژوهش اخذ گردید. در این فصل نیاز است برای سنجش فرضیه‌ها، آن ها را از حالت انتزاعی به صورت عینی در آورده همچنین برای سنجش آن ها از روش خاصی استفاده شود.

هر گونه فعالیت منظم (سیستماتیک) جهت مطالعه مسئله ای به خاطر رسیدن به اصول کلی، تحقیق نامیده می شود. هر تحقیقی از اطلاعات جمع‌ آوری شده قبلی استفاده می‌کند و با هدف افزودن میزان شناخت در آن زمینه حاضر می شود(طالقانی، ۱۳۷۰:۱۹۷). در حقیقت یکی از بخش های مهم هر پژوهش علمی، روش شناسی است. محقق با بیان ابزار و وسیله اندازه گیری تحقیق خود و نیز توضیح تکنیک های مورد استفاده و سایر زیر مجموعه های این بخش، صرف نظر از نوع و جهت گیری یافته ها، امکانی فراهم می‌سازد تا دیگران، فعالیت علمی او را بر اساس معیار های علمی داوری نمایند.

در این فصل، ابتدا روش پژوهش توضیح داده می شود، سپس مفاهیم مورد استفاده به صورت مفهومی و عملیاتی تعریف می شود. بعد از آن پایایی و اعتبار ابزار جمع‌ آوری داده ها توصیف می شود و در نهایت جامعه آماری و حجم نمونه و شیوه های نمونه گیری بیان شده و در نهایت به آماره های مورد استفاده در تحقیق اشاره می شود.

۱-۳- روش پژوهش

تحقیق حاضر از نوع کمی و مبتنی بر تکنیک پیمایش می‌باشد. در حقیقت پیمایش با هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی پژوهش‌های کمی سازگار می‌باشد. رویکرد کمی ریشه در پارادایم اثباتی دارد. بر اساس هستی شناسی پارادایم اثباتی، دنیای اجتماعی شبیه دنیای طبیعی است و به همان روش باید مطالعه شود و رفتار انسان بر اساس روابط نهادی شکل می‌گیرد. معرفت شناسی این پارادایم بر این اصل استوار است که وظیفه علم نمایش روابط علی است و همچنین کشف ‌روابطعلی بین پدیده‌های قابل مشاهده می‌باشد. از نظر روش شناسی، مدل اساسی تحقیق، مدل فرضیه ای ـ قیاسی است که بر اساس این مدل، معرفت معتبر و پایا از طریق توسعه فرضیاتی که با مشاهدات تجربی آزمون شوند، حاصل می‌گردد. در نهایت روش اصلی مورد استفاده در این پارادایم برای جمع‌ آوری داده ها، پرسشنامه و مصاحبه های ساخت بندی شده است(ایمان، ۱۳۸۸: ۵۶ـ۵۱). می توان از پیمایش برای ‌هدف‌های‌ توصیفی،تبیینی و اکتشافی استفاده کرد. از تحقیق پیمایشی عمدتاً در مطالعاتی استفاده می شود که در آن ها فرد، واحد تحلیل در نظر گرفته می شود. تحقیق پیمایشی احتمالا بهترین روش موجود برای آن دسته از پژوهندگان اجتماعی است که علاقمند به جمع‌ آوری داده های اصلی برای توصیف جمعیت های بسیار بزرگی هستندکه نمی توان به طور مستقیم آن ها را مشاهده کرد و همچنین ‌پیمایش‌ها وسیله ی بسیار خوبی برای سنجش نگرش‌ها و جهت گیریها در جمعیتهای بزرگ هستند(فاضل،۱۳۸۸: ۵۳۰). از آنجا که معمولا هدف از سنجش یک مفهوم در یک جمعیت معین، به دست آوردن یک تصویر کلی از یک جامعه در ارتباط با مفهوم مورد بررسی است، روش مورد مطالعه در چنین مواردی نیز باید به گونه ای انتخاب شود که نتایج آن تا حد امکان قابل تعمیم به کل جامعه باشد. از این رو، روش های کمی و ابزار های مناسب با آن به ویژه پرسش نامه، مناسب ترین روش و ابزار سنجش در چنین مواردی به شمار می‌آید. ‌بنابرین‏ برای سنجش مفاهیم این پژوهش از روش کمی و پیمایش استفاده شده است. تحقیق پیمایشی روشی است برای گردآوری داده ها که در آن از گروه معینی از افراد خواسته می شود. به تعدادی پرسش مشخص (که برای همه افراد یکسان است) پاسخ دهند. این پاسخ ها مجموعه اطلاعات تحقیق را تشکیل می‌دهند(بیکر،۱۳۸۸: ۱۹۶). بعد از این که روش پژوهش، مشخص شد می بایست مفاهیم مورد استفاده در پژوهش را تعریف کرد، چرا که هر تحقیقی مفاهیم خاص خودش را فراهم می ‌سازد و در نهایت زبانی خاص پدید می آورد.

۲-۳- تعریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم ومتغیرها

۱-۲-۳- تعریف مفاهیم

جاناتان ترنر مفاهیم را مصالح اساسی برای ساختمان نظریه می نامد. مفاهیم عنصرهای مجردی هستند که نماینده ی انواع پدیده‌های درون حوزه ی مطالعه اند(ببی،۱۳۸۸: ۱۲۰). مفاهیم صرفا ابزارهایی هستند که کارکرد مختصر و سودمندی دارند: آن ها تلخیص انتزاعی مجموعه ی کاملی از رفتارها، نگرش ها و خصیصه هایی هستند که از نظر ما وجه مشترکی دارند.آن ها معنای ثابتی ندارند. مفاهیم اصطلاحاتی هستند که مردم به منظور ارتباط و کارایی خلق کرده‌اند(دواس،۱۳۸۷:۵۶).

متغیر: هر متعیر از مجموعه ای از صفات تشکیل شده است(ببی،۱۳۸۸: ۱۲۰). متغیرها گروه‌بندی منطقی صفاتند(ببی،۱۳۸۸: ۷۲). هر صفت، ویژگی یا عنصر کمی و یا کیفی که در یک تحقیق تغییر کند(ساروخانی، ۱۳۸۸: ۱۲۳).

۱-۱-۲-۳- متغیر وابسته^[۱۱] (گرایش نسبت به مصرف تنباکو)

۱تعریف وظیفهبدون انعطاف (خشک )منعطف

۲ارتباطاتعمودیموازی۳رسمیتزیادکم۴نفوذاختیارمهارت و خبرگی۵کنترلمتمرکزمتنوع

 

جدول ۲-۲- تفاوت های دو سیستم مکانیکی و ارگانیکی (دفت ، ۱۳۸۱،۱۰۴)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف مکانیکی ارگانیکی ۱ کارها تخصصی است . کارکنان در انجام دادن کارهای مربوطه همکاری می‌کنند. ۲ از هر کاری تعریف دقیقی ارائه شده است . وظایف و کارهایی ‌بر اساس ‌گروه‌های کاری تعریف و تعیین می‌شوند. ۳ سلسله مراتب دقیق اداری وجود دارد، مقررات رعایت و کنترل می شود. مقررات و کنترل اعمال نمی شوند و مقررات یا سلسله مراتب اداری دقیق وجود ندارد. ۴ اطلاعات و کنترل در انحصار مدیریت سازمان است. اطلاعات در دست افراد زیادی است و افراد زیادی امور را کنترل می‌کنند. ۵ ارتباطات مسیر عمودی طی می‌کند. ارتباطات مسیر افقی طی می‌کند.

 

 

 

جدول ۳-۲- مقایسه کلی ساختارهای ارگانیک و مکانیک سازمان (فقهی فرهمند ، ۱۳۸۱،۲۴۴)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف ساختار ارگانیکی سازمان ساختار مکانیکی سازمان ۱ وجود تفویض اختیارات لازم وجود اختیارات به صورت متمرکز ۲ کارکنان به طور کامل خودمختار و مستقل می‌باشند. اختیارات کارکنان ، کاملأ مشخص و محدود است. ۳ وجود اعتماد و گشاده رویی به کارکنان در سازمان وجود تخصص گرایی و تجربه گرایی در سازمان ۴ به کلیه و تمامی کارکنان توجه می شود . در بین پرسنل ، تقسیم کار انجام می پذیرد. ۵ روابط بین پرسنل ، از پویایی برخوردار است . قوانین و مقررات حاکم بوده و بین صف و ستاد جدایی است .

 

۵-۲- ابعاد سازمان :

 

ابعاد سازمان به دو گروه اصلی طبقه بندی می‌شوند :

 

 

1. ساختاری ۲- محتوایی

 

۱-۵-۲ابعاد ساختاری^[۷] :

 

بیانگر ویژگی های درونی یک سازمان هستند . آن ها مبنایی به دست می‌دهند که می توان بدون وسیله سازمان ها را اندازه گیری و با هم مقایسه کرد . این ابعاد شامل : رسمی بودن ،تخصصی بودن ، داشتن استاندارد، سلسله مراتب اختیارات ، پیچیدگی ، متمرکز بودن ، حرفه ای بودن و نسبت پرسنلی می‌باشد.

 

ابعاد محتوایی معرف کل سازمان ها هستند ، آن ها معرف جایگاه سازمان هستند که بر ابعاد ساختاری اثر می‌گذارند ، این ابعاد می‌توانند مبهم باشند زیرا آن ها نشان دهنده سازمان و محیطی هستند که ابعاد ساختاری در درون آن قرار می گیرند.

 

این ابعاد شامل : اندازه ، تکنولوژی سازمانی ، محیط ، هدفها و استراتژی و فرهنگ می‌باشد .(دفت ، ۱۳۸۱،۱۸)

 

با توجه به اینکه در تحقیق حاضر ، برای سنجش تأثیر ساختار سازمانی از سه معیار رسمیت ، پیچیدگی و تمرکز استفاده شده است ، لذا این سه معیار به طور مفصل مورد بحث قرار می گیرند .

 

شکل ۱-۲ تعامل ابعاد ساختاری و محتوایی سازمان(دفت ، ۱۳۸۱،۱۹)

 

۱-۱-۵-۲- رسمیت یا رسمی بودن^[۸] :

 

به اسناد و مدارکی اطلاق می شود که در سازمان وجود دارد . در این اسناد روش ها ، شرح وظایف ، مقررات و سیاست هایی را که سازمان باید رعایت و اجرا نماید نوشته شده است . این اسناد نشان دهنده ی نوع ‌رفتار و فعالیت هاست . اغلب میزان رسمی بودن یک سازمان را از طریق شمارش تعداد صفحه های اسناد موجود در سازمان تعیین می‌کنند .(دفت ، ۱۳۸۱،۱۹)

 

رسمیت به میزان یا حدی که مشاغل سازمانی استاندارد شده اند ، اشاره می‌کند . اگر شغلی از میزان رسمیت بالایی برخوردار بوده متصدی آن ، برای انجام دادن فعالیت های مربوط به آن شغل و اینکه چه موقعی انجام شود و چگونه باید انجام گردد از حداقل آزادی عمل برخوردار می‌باشد.

 

از این رو وقتی رسمیت بالا است ، شرح شغل های مشخص ، قوانین و مقررات زیاد و دستورالعمل های روشن در خصوص فرایند کار در سازمان وجود دارند . وقتی رسمیت کم است رفتار کارکنان به طور نسبی می‌تواند برنامه ریزی نشده باشد.( رابینز ، ۱۳۸۴،۸۹)

 

راه های متعددی برای رسمیت رفتار سازمان وجود دارد . هنری مینتزبرگ به چهار نوع اشاره می‌کند:

 

۱-۱-۱-۵-۲ رسمیت از طریق شغل :

 

اولین راه رسمیت از طریق شغل است . سازمان می‌تواند به طور رسمی ماهیت شغل را مشخص کند . افراد نقش هایی را در درون سازمان ایفا می‌کنند هر شغل با توجه به انتظاراتی که از آن می رود ، انجام می شود. سازمان ها مشاغل خود را مشخص کرده و سپس رفتارهای متناسب آن را نیز تعیین می‌کنند و در تدوین شرح شغل رفتارهایی را که ضرورت دارد را معین ساخته و همان را در تنظیم رفتار و شغل انتظار دارند.

 

۲-۱-۱-۵-۲ رسمیت از طریق جریان کار^[۹] :

 

در یک مقیاس وسیع تر سازمان می‌تواند رسمیت را از طریق رفتار مورد انتظار ، به وسیله رسمی کردن جریان کار مشخص سازد . به عبارت دیگر مشخص می‌کند که چه کار مشخصی در چه مرحله از فرایند مورد انتظار باید انجام شود . یک نهاده ی معین از یک مسیر مشخص می گذرد و ستاده ی معینی در روز تولید می‌کند . برای یک کارمند در سازمان یک رویه کاری معینی برای انجام کارهابش تدوین شده است و تمام این ها گام هایی که یک کار استاندارد شده برای حصول ستاده های معین باید طی کند.

 

۳-۱-۱-۵-۲ رسمیت از طریق قوانین^[۱۰] :

 

رسمیت از طریق قوانین احتمالأ شناخته ترین روش برای رسمیت است . در هر محیطی رفتار از طریق قوانینی نظیر : پوشیدن لباس مشخص ، نکشیدن سیگار ، حضور در محل کار در یک ساعت مشخص و … رسمی می شود .

 

بیانیه ها واضح و روشن هستند و به کارکنان می‌گویند چه چیز یا چه کاری را انجام داده و چه کاری را انجام ندهند.

 

۴-۱-۱-۵-۲ رسمیت از طریق ساختار ^[۱۱]:

 

سازمان ممکن است ارتباطات سازمانی را به وسیله مشخص کردن اینکه هر کدام از کارکنان ، بتوانند یا نتوانند با سلسله مراتب فرماندهی ارتباط برقرار کنند ، رسمی کند.(استیفن رابینز ، ۱۳۸۴،۹۵-۹۴)

 

میزان اختیارات فردی و آزادی عمل شخص در سازمان با میزان رسمی بودن و رفتارهای برنامه ریزی شده سازمان رابطه معکوس دارد. رسمی بودن سازمان یک اصل خنثی نیست.(رابینز ، ۱۳۸۱،۳۰۲)

 

در واقع میزان رسمی بودن کارها در سازمان بیانگر شیوه تصمیم گیری است . (البته از نظر مشارکت اعضای سازمان ). اگر به افراد آموزش‌های لازم داده شود و آن ها بتوانند خود را کنترل کنند ، رسمیت سازمان در سطح قرار می‌گیرد . ولی اگر افراد قادر به خود کنترلی نباشد و نشان ندهند که قادر به تصمیم گیری هستند . برای انجام کارها به انبوهی از قوانین و مقررات نیازمند خواهند بود و کارها بسیار رسمی خواهد شد. رسمی بودن به معنی کنترل بر فرد است.(هال ، ۱۳۷۶، ۱۰۶)

 

آیا رسمیت باید مکتوب باشد؟

 

گفتاردوم: استقلال دختر باکره در نکاح ازدیدگاه فقه امامیه

 

بررسی کتب روایتی ودیگر موارد در کتب فقها ‌و دانشمندان اسلامی بیانگر این مطلب می‌باشند که احادیثی درباره استقلال دختر از ائمه اطهار نقل شده است وکتب فقهی متاخر براین نظر می‌باشند که دختر نیز مانند پسر در امور خود مستقل می‌باشند روایتی که بدان در کتب فقهی اسناد شده از ابی جعفر(ع)نقل کرده‌اند که عبارت است((دختر مالک نفس خود می‌باشد وبه جز دختر سفیه….))آنچه که می توان بیان داشت که در این روایت دختر حق تصرف در امور خود را دارد ومانند دیگر افراد تنها در مواردی که عقل معاش(سفیه)نداشته باشد نمی تواند در امور خود مداخله کند و در این جاست که دوباره به اذن پدر یا جد پدری نیاز دارد.

 

روایت دیگری که زراره از ابی جعفر(ع)نقل ‌کرده‌است بدین مضمون می‌باشد که در هنگامی که دختری مالک امور خودش می‌باشد وخرید وفروش می‌کند و…می بخشد از اموال خود انچه می‌خواهد پس همانا امری جایز می‌باشد،وازدواج می‌کند،واگر این کارها را انجام ندهد پس ازدواج وی صحیح نمی باشد مگر بااذن ولی زناز این روایت نکاتی چند برداشت می‌گردد^[۲۴] وقتی ‌در مورد حدیث صحبت از خرید وفروش ودخل وخرج عقلانی در امور مالی توسط دختر می‌کند واینها از بلوغ عقلی به اصطلاح از بلوغ اجتماعی خبر می‌دهد که نکته ای بسیار ظریف و در حال دقیق می‌باشد و آن مسئله ای است که ما به آن در حقوق رشد می گوییم رشدی که باعث دخل و تصرف عقلایی در تمام امور فرد می‌گردد واین حکایت از آن دارد که در امر ازدواج علاوه بر بلوغ طبیعی وجنسی باید بلوغ عقلی را هم در نظر گرفت تا بتوان امر ازدواج را به خود افراد واگذار نمود به عبارتی دیگر اگر دختر بتواند در جامعه امور زندگی خود را رتق وفتق کند دیگر نیازی به اذن ولی نداردومی تواند آزادانه شوهر کند ودیگر نیازی به اذن پدر ویا جد پدری نیست به نظر می‌رسد این سخن از امام معصوم(ع)این مفهوم را هم به ما می رساند که دختر هایی که در جامعه با افراد متعدد سر وکار دارند بهتر می‌توانند خوب وبد را مشخص کنند این امر باعث تفکیک دخترهایی که در اجتماع کمتر بوده اند یا کمتر با افراد دیگر سروکار دارند به قول معروف به یک جدی نرسیده اند که بتوان گفت بالغ شده اند این ها اگر قصد ازدواج دارند باید اذن پدر یا جد پدری را به همراه داشته باشند.

 

برخی ایراد ‌دارند به این استدلال که منظور از کلمه خرید وفروش در موارد دیگر که بدان اشاره شده است نمی تواند به ‌عنوان تفسیر باشد بلکه خبر ثانی می‌باشد ‌و استدلال آنهایی که ادعا دارند باعث خروج از اذن پدر یا جد پدری در نکاح می‌باشد صحیح نبوده وبلکه منظور روایت در موردثیبه وکسی می باشدکه پدر نداردهمچنان که در روایت قبلی هم آوردیم دختر با بودن ولی خود هیچ گونه اختیاری ندارد پس چگونه می توان دختر را مالک امر خود دانست،این جمع خوبی بین اخبار می‌باشد^[۲۵].

 

ولی به نظر می‌رسد روایت به هیچ وجه در صدد تفکیک بین دخترها نبوده است وگرنه از مفاد آن قابل استنباط بود از این ها گذشته می‌دانیم همان طور که ذکر گردید ثیبه خود به طور مستقل می‌تواند امر ازدواج خودرا برعهده بگیرد پس نیازی به اذن پدر یا جد پدری نداردواین سخن مورد قبول همگان می‌باشد.روایت دیگری هم از ابی عبدالله(ع)بدین مضمون نقل شده است که((هیج باکی نیست درمورد ازدواج دختر باکره که راضی بدان است بدون اذن پدرش))^[۲۶].

 

در اینجا می توان اینگونه عنوان کرد که اصل ولایت بردیگران را تاموقعی که تصرف آن ها در امور خود نمی تواند عقلایی باشد را می پذیریم ولی بعد از اینکه این افراد به بلوغ عقلی برسند دیگر اگر بخواهیم کارهای آن ها را منوط به تنفیذ وتاییدغیر کنیم باید دلیل قاطع وغیر قابل خدشه داشته باشیم وگرنه روال عادی خود بعد از بلوغ به اصل اولیه برمی گردیم و نمی توانیم مانند حالت صغر از اصل اولی خود جداشویم ‌و قائل به تفکیک بین زن ومرد وحتی بین زنها باکره یا ثیبه گردیم مورد دیگری که حائز اهمیت است ،موردی است که می توان به سیره عملی نبی اکرم(ص)‌در مورد ازدواج دختر بزرگوارشان فاطمه زهرا(س)به آن استناد کرد هنگامی که امیر مؤمنان علی(ع)به خواستگاری حضرت فاطمه(س)می‌روند چون قبل از آن حضرت نیز افراد سرشناس به خواستگاری آن حضرت رفته بودند که حضرت زهرا(س)آنهارا رد کرده بودند ولی با ارائه پیشنهاد از طرف حضرت علی (ع)خشنود ‌و راضی می‌گردد وروی خود را بر نمی گرداند به نقل از کتب فقهی وتاریخی در اینجا تنها نبی اکرم(ص)پیشنهاد ارائه شده را به دختر بزرگوارشان ارجاع می‌دهند واصلا دخالتی در پذیرش یا رد این خواستگاریها نمی کردند وتصمیم به عهده ‌خود آن حضرت(س)بوده است وبا این رویه یا سیره عملی پیامبر(ص)می خواسته با اعراب که خانواده آن ها ‌بر اساس عشیره وقومیت بوده است متوجه سازد که دختر نیز حق انتخاب دارد وملاک رضایت وخشنودی پدر در این رانمی باشد چه دختر است که باید با مرد زندگی کند از این روست که تنها نمی توان ‌به این باور باقی ماند که پدر می‌تواند دختر خود رابه هر کسی که بخواهد شوهر دهدیا از ازدواج وی با کسی که مورد رضایت پدر نیست هر چند دختر بدان راضی می‌باشد منع کند که از وقایع تاریخی وآداب ورسوم درآن زمان در بین اعراب که تا آن زمان پدر ریاست مطلق خانواده را بر عهده داشتند امر بدیع وبه اصطلاح بدعتی تازه بود اگر بخواهیم به سیره نبوی هم استناد نمائیم این یک سنت ونمونه خوبی برای این مدعی می‌باشد از این روایت که دختر می‌تواند مستقلا ازدواج کند ومستحب است که از اولیاءخود اذن بگیرد.

 

در برخی موارد دیگر اینگونه ادعا شده است که اکثر امامیه معتقدند که دختر بالغ رشید تمام امورات خود از قبیل عقود وغیر آن حتی ازدواج مانند ثیبه مالک می‌گردد ومی تواند خود مستقلا انجام دهد خواه پدر وجد پدر داشته باشد یا نه،خواه پدر رضایت داشته باشد یا از این امر ناراضی وکراهت داشته باشد^[۲۷].

 

در جایی دیگر در کتب فقهی چنین آمده است که بعد از رسیدن دختر به بلوغ واینکه رشید شود ولایت پدر وجد پدری بر این ها زائل می‌گردد واگر از این صغر ‌و جنون عارض گردد ولایت با حکم شرع می‌باشد^[۲۸].

 

دلایلی که تا اینجا بدان اشاره رفت براین امر ادعا شده است که اکثر متاخرین از فقها نظریه استقلال دختر را پذیرفته اند^[۲۹].

۴

 

۱-۲- بیان مسأله

 

کارل آلبرخت نویسنده المانی و یکی از پیشگامان اصلی در زمینه طراحی مدل هوش سازمانی است. وی هوش سازمانی را به ‌عنوان ظرفیت بهره_­گیری از قدرت ذهنی سازمان در عالم واقعیت و متمرکز سازی آن برای تشخیص مأموریت‌ سازمانی تعریف می­­_­کند، و آن را به ‌عنوان مجموع هوش_­های فردی می_­داند که بر بهره_­وری و رفتار سازمان تاثیر می_­گذارد. تأکید اصلی آلبرخت بر قدرت ذهنی کارکنان می_­باشد. آلبرخت برای تبیین هوش سازمان هفت متغیر شامل: چشم انداز راهبردی^[۳]، سرنوشت مشترک^[۴]، میل به تغییر^[۵]، اتحاد و توافق^[۶]، روحیه^[۷]، کاربرد دانش^[۸] و فشار عملکرد^[۹] را به ‌عنوان مدل ارائه می_­دهد (آلبرخت، ۲۰۰۳؛ نقل در اثرغفاری آشتیانی ،۱۳۹۰، ص۲۲۸). از طرف دیگر سازمان_­ها برای رسیدن به هدف_­های نسبتاً مشخصی به وجود می_­آیند و فعالیت_­های مستمری را برای رسیدن به آن هدف_­ها انجام می_­­دهند. البته هر سازمانی ویژگی خاص خود را دارد که عبارت اند از: مرزهای تقریباً ثابت، سلسله مراتب اداری و نوعی نظم مدبرانه، یک سیستم ارتباط و یک سیستم انگیزشی که موجب می_­شود افراد در سایه همکاری با یکدیگر برای دستیابی به هدف_­های مشترک، تلاش کنند(اسکات ۲۰۰۱؛ ترجمه بهرنگی؛ نقل در اثر الهیان و زواری، ۱۳۸۸).

 

هوش سازمانی به معنای داشتن دانشی فراگیر از همه عواملی است که بر سازمان تاثیر می_­گذارد. از جمله این عوامل؛ مشتریان، ارباب رجوع، رقبا، محیط اقتصادی، فرهنگی، فرایندهای سازمانی (مالی_­، اداری، حفاظتی، تولیدی_­، بودجه)، که بر کیفیت تصمیمات مدیریتی تاثیر بسزایی دارد (کاوسی، رزقی،۱۳۸۹،ص ۱۲۸). امروزه سازمان_­ها با شرایط دائماً متغیر در محیط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مواجه هستند. واکنش موفقیت­آمیز و پویای سازمان_­ها بستگی به توانایی آن ها درارائه­­ی اطلاعات مرتبط و یافتن به موقع راه حل مناسب برای مشکلات مواجه شده دارد. با توجه ‌به این امر نظریه پردازان سازمانی، بر طراحی توانایی_­های فکری سازمان و از جهتی دیگر بر یکپارچگی فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی توجه دارند، که در نتیجه این روند، مفهوم جدید تئوری_­های سازمانی است که از آن به عنوان هوش سازمانی نام برده می_­شود(سیمیک ۲۰۰۵؛ نقل در اثر عرفانی خانقاهی و جعفری ، ۱۳۸۹).

گلین^[۱۰]( ۱۹۹۶) معتقد است هوش سازمانی حاصل اجتماع و تعامل هوش تک تک اعضای سازمان است. هوش سازمانی فرایندی اجتماعی است که تئوری های آن بر اساس تئوری های هوش انسانی طرح ریزی شده است.

 

۵

 

یکی از جنبه_­های اصلی تفکر یا اندیشیدن خلاقیت است، فرآیندی که در ذهن فرد خلاق شکل می_­گیرد. برای ایجاد و تداوم آن درافراد سازمان بایستی عادت به تفکر را در کارکنان و مدیران ایجاد کرد وقتی تفکر برای انسان سازمانی عادت شود به دنبال آن خلاقیت و تولید افکار و اندیشه_­های جدید در تک تک کارکنان به ‌عنوان یک امر روزمره و همیشگی در آمده و سازمان تبدیل به یک سازمان خلاق می شود. ارنست ویل^[۱۱]، معتقد است که یکی از روش­های مهم متبلورکردن خلاقیت، ایجاد فضای محرک، مستعد و به طور کلی خلاق است .او معتقد ا ست محیط مناسب برای بروز خلاقیت، انگیزش را در افراد برای ابراز تفکر جدید و خلاق افزایش می‌دهد. در محیط خلاق افراد به یکدیگر اطمینان و اعتماد دارند و می‌توانند ریسک های روانی را برای ابراز کردن ایده_­های خود بپذیرند(پور احمد، سلیمانی نژاد ،۱۳۸۹،ص ۸-۶).

 

همگام با بسیاری از سازمان_­های نوین، کتابخانه_­ها در جوامع امروز نقش بسیار مهم و حساسی در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جوامع پیدا کرده‌اند. کتابخانه یک سیستم پویا است و نیاز دارد که به طور مدام اطلاعاتی را کسب نموده و در مواقع ضروری برای اتخاذ تصمیمات مناسب از آن ها استفاده نماید. در عصری‌ که‌ متولیان‌ تولید دانش‌، دانشگاه‌ها هستند، توجه‌ به‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ به‌ عنوان‌ قلب‌ دانشگاه‌ ضرورت‌ می‌یابد. این نوع کتابخانه_­ها بخش جدایی ناپذیر نظام آموزشی عالی محسوب می_­شوند و به عنوان مراکز گردآوری و انتقال اطلاعات علمی و فنی و کانون ‌پاسخ‌گویی‌ به نیاز محققان، ناگزیر به سرمایه‌گذاری در اشاعه خدمات، تهیه منابع روزآمد و استفاده از نیروهای ذهنی خلاق و کارآمد می_­باشند، و نیز به ‌عنوان یکی از نهادهای مهم اجتماعی باید به طور مستمر قابلیت_­ها و توانایی_­های ذهنی خود را ارتقاء بخشیده و با ساز و کارهای مناسب و متناسب با نیازهای افراد و جامعه امکان تحقق هدفها را فراهم سازند. نظریه_­ی هوش سازمانی ‌به این کتابخانه_­ها کمک می‌کند تا توانایی فکری و ذهنی خود را به عنوان یک سازمان هوشمند ارتقاء داده و رسالت و مأموریتهای خود را هوشمندانه محقق سازند.

 

از آنجا که اغلب مراجعه_­کنندگان به کتابخانه­­های دانشگاهی اعضای هیئت_­علمی، دانشجویان، محققان و کارشناسان می_­باشند، در این میان کتابداران نقش کلیدی در موفقیت کتابخانه و تعامل با جامعه علمی کشور و نیز ارائه خدمات مفید به کاربران ایفا می_­کنند. گردآوری، سازماندهی، و انتقال اطلاعات که مایه اصلی پویایی و کفایت آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها محسوب می‌شود، از وظایف اساسی کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی است؛ ‌بنابرین‏ کتابداران نیاز دارند تا خودشان را با دانش روز تطبیق داده و با بهره گرفتن از ابتکار و تخصص و مهارت و بر اساس شرایط مخاطبین و شرایط خارج از کتابخانه هماهنگ شوند. بدیهی است توانایی_­های علمی و تکنیکی در هر شغلی وجود دارد اما آنچه که بر عملکرد تاثیر مثبت دارد ویژگی_­های شخصی فرد، قدرت ابتکار و خلاقیت، قابلیت انطباق با محیط، توانایی همکاری با دیگران و ترغیب و تشویق به فعالیت می_­باشد. رشد فزاینده اطلاعات در کتابخانه­­­ها و به کارگیری هریک ‌از مولفه_­های هوش سازمانی در بین کتابداران، سبب می_­شود جریانی از علم و دانش میان آن ها جاری شود.‌ ‌بنابرین‏، تجزیه و تحلیل هوش سازمانی و خلاقیت در بین کتابداران می_­تواند کمک مفیدی برای بهبود خدمات و عملکرد کتابخانه_­ها باشد.

 

۶

• مهارت حل مسئله: این مهارت عبارت از تعریف دقیق مشکلی که فرد با آن روبرو است شناسایی و بررسی راه ­حل­های موجود و برگزیدن و اجرای راه ­حل مناسب و ارزیابی حل مسئله به طوری که فرد دچار دغدغه و اضطراب نشود و از راه های غیر سالم برای حل مشکلات خویش استفاده نکند.

 

1. 1. مهارت تفکر خلاق: توانایی تفکر خلاق یک مهارت سازنده و پایه برای نیل به سایر مهارت­ های مرتبط با اندیشیدن است. در این مهارت افراد فرا می­ گیرند که به شیوه ­های متفاوت بیاندیشند و از تجربه ­های متعارف و معمولی خویش فراتر رفته راه ­حل­هایی را خلق نمایند که خاص و ویژه خودشان است.

 

1. 1. مهارت تفکر نقاد: این مهارت عبارت است از توانایی تحلیل عینی اطلاعات موجود با توجه به تجارب شخصی و شناسایی آثار نفوذی ارزش های اجتماعی، همسانان و رسانه­های گروهی بر رفتار فردی.

 

1. 1. توانایی برقراری ارتباط مؤثر: این مهارت به معنای ابراز احساسات، نیازها و نقطه نظرهای فردی به صورت کلاسی وغیرکلاسی است.

 

1. مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی: مهارتی است جهت تعامل مثبت با افراد به ویژه اعضای خانواده در زندگی روزمره (دلبری ،۱۳۸۳).

ده مهارت اصلی و پایه ای مهارت‌های زندگی

 

این مهارت‌ها عبارتند از: مهارت خودآگاهی، مهارت همدلی، مهارت ارتباط مؤثر، مهارت روابط بین فردی، مهارت مقابله با استرس، مهارت مدیریت بر هیجان‌ها، مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم گیری، مهارت تفکر خلاق، مهارت تفکر نقادانه (شهیدی، ۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۱ مهارت خود آگاهی

 

مهارت خود آگاهی توانایی شناخت از نقاط ضعف وقوت خواسته ها، نیازها، رغبت­ها و تصویر واقع بینانه از خود است تا حقوق فردی اجتماعی و مسئولیت­های خود را بهتر بشناسیم با کسب این مهارت به سئوال اساسی “من کیستم” پاسخ می­گوئیم (شهیدی ،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۲ مهارت همدلی

 

همدلی یعنی این که فرد بتواند مسایل دیگران حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند و به آن ها احترام بگذارد. این مهارت موجب می­ شود تا به دیگران توجه کرده و آن ها را دوست داشته باشیم و خود نیز مورد توجه و دوست داشتن دیگران قرار بگیریم و با ایجاد روابط اجتماعی بهتر به هم نزدیک شویم (شهیدی ،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۳ مهارت روابط بین فردی

 

مهارتی است که موجب می­ شود ضمن تقویت روحیه مشارکت اعتماد واقع بینانه و همکاری با دیگران بتوانیم مرزهای روابط بین خود و کسانی که دوستشان دارم را تشخیص داده و در جهت ایجاد روابط صمیمانه و دوستانه قدم برداریم، هر چه زودتر به دوستی­های نامناسب و ناسالم خود خاتمه دهیم پیش از آنکه مورد آسیب جدی قرار بگیریم(شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۴ مهارت ارتباط مؤثر

 

کسب این مهارت به ما می­آموزد برای درک موقعیت دیگران چگونه به سخنان آنان فعالانه گوش دهیم و چگونه دیگران را از احساس و نیازهای خود آگاه نمائیم تا ضمن به دست آوردن خواسته­ های خود طرف مقابل نیز احساس رضایت نماید (شهیدی، ۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۵ مهارت مقابله با استرس

 

در دنیای امروز همواره با تغییرات وسیع و پیچیده­ای مواجه هستیم و هر تغییری با فشارهای روحی و روانی (استرس) همراه است. میزان استرس اگر بیشتر از حد و طولانی باشد بر زندگی و عملکرد ما تاثیر منفی گذاشته و مشکلات جدی و زیادی را برای ما به وجود خواهد آورد. فراگیری این مهارت به ما کمک می­ کند تا استرس­های مخالف و اثرات آن را شناخته و راه های کاهش یا مدیریت بر آن ها را کسب نمائیم(شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۶ مهارت مدیریت بر هیجان‌ها

 

اگر بتوانیم مدیریت مطلوبی بر هیجانهای خود مانند شادی، غم، ترس، یاس، اضطراب و غیره داشته باشیم رویاها، خاطرات و ادراکات ما جان ‌می‌گیرد. کسب این مهارت به ما کمک می­ کند تا ضمن شناسایی هیجانهای خود و دیگران و تاثیر آن ها بر تفکر و رفتارهایمان بتوانیم در مقابله با آن ها واکنش مناسب را از خودمان بروز دهیم(شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۷ مهارت حل مسئله

 

ما هر روز با مسائل فراوانی روبه رو هستیم که برخی ساده و برخی پیچیده اند. مهارت حل مسئله این توانایی را به ما می­دهد که با توجه به تجارب علمی و توانمندی­های ذهنی خود بتوانیم در جهت “حل مسئله ” یا مشکل قدم برداشته و به نتیجه مطلوب دست یابیم (شهیدی ،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۸ مهارت تصمیم گیری

 

انسان در مسیر زندگی همواره نیازمند تصمیم ­گیری­های مختلف است و موفقیت زندگی در گرو تصمیم ­گیری درست و بجایِ اوست. مهارت تصمیم ­گیری به ما کمک می­ کند تا با اطلاعات و آگاهی کافی با توجه به اهداف واقع بینانه خود از بین راه ­حل­های مختلف بهترین راه ­حل را انتخاب کرده و به کار بگیریم و پذیرای پیامدهای آن نیز باشیم (شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۹ مهارت تفکر خلاق

 

فکر کردن مهارتی است که از کودکی می­آموزیم. مهارت تفکر خلاق قدرت کشف و تولید اندیشه جدید را برای ما فراهم ‌می‌آورد. مهارت تفکر خلاق به ما کمک می­ کند در مواجهه با حوادث ناگوار چگونه احساسات منفی خود را به احساسات مثبت تبدیل کنیم. تفکر خلاق “نوع دیگر دیدن” است در این تفکر هیچ گاه مشکل یک عامل مزاحم به حساب نمی­آید بلکه یک فرصت برای کشف راه ­حل­های نو و بدیع تلقی می­ شود که تاکنون کسی به آن توجه نکرده است(شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۱-۴-۱۰ مهارت تفکر نقادانه

 

تفکر نقادانه نوع دیگر از تفکر است. کسب این مهارت به ما می­آموزد تا هرچیزی را به سادگی و دربست قبول یا رد نکنیم ابتدا ‌در مورد آن موضوع سئوال و استدلال کنیم سپس بپذیریم یا رد کنیم کسانی که از تفکر نقادانه برخوردارند فریب دیگران را نمی خورند و به راحتی جذب گروه ها و افرا و مواد مخدر نمی شوند چرا که همواره با سئوال کردن به عاقبت کار می اندیشند(شهیدی،۱۳۸۰).

 

۲-۲ مهارت های مقابله ای

 

مقابله، نیازمند بسیج و آماده سازی نیروها و انرژی فرد است که با آموزش و تلاش به دست می ­آید، لذا با کارهایی که به طور خودکار انجام می­­شود تفاوت اساسی دارد. افسردگی، خودکشی، اعتیاد، طلاق، فرار از تحصیل، احساس پوچی و… را بیشتر از گذشته شاهد هستیم. به موازات این دشواری ها روانشناسان و پژوهشگران راه های ارزشمندی را در پیش چشم انسان های خواستار سلامت گشوده اند که تأمین کننده بهداشت روانی آن ها باشد. از نظر جورج آلبی (۱۹۸۲) یکی از مؤلفه های اساسی بهداشت روانی مهارت­ های مقابله ای است.

۲-۲-۱ مفهوم مقابله

 

از دیدگاه لازاروس و فولکمن (۱۹۸۴) مقابله عبارت است از: تلاش­ های فکری، هیجانی و رفتاری فرد، که هنگام رو به رو شدن با فشارهای روانی به منظور غلبه کردن، تحمل کردن و یا به حداقل رساندن عوارض استرس به کار گرفته می شود (دافعی، ۱۳۷۶)

 

۲-۲-۲ تدابیر ومنابع مقابله