۱-۷- تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها

۱-۷-۱- تعاریف مفهومی واژه ها

سرمایه اجتماعی:

شبکه های اجتماعی ، دستور های اخلاقی و هنجارهای حاکم بر روابط و پیوندهای اجتماعی بین اعضا که به مولد بودن، نفع یا خیر دیگران، نفع عمومی و یا نفع مشترک ‌و متقابل اعضای شبکه ها می‌ انجامد(Thompson,2009).

بهسازی سازمانی

عبارت است از فرایند تغییر و توسعه برنامه ریزی شده سازمان با بهره گرفتن از دانش علوم رفتاری (لجوبلیجانا^[۲]، ۲۰۱۲). شورای خدمات انسانی آمریکا^[۳] (۲۰۱۲) نظام بهسازی سازمان را اینگونه تعریف و توصیف می­ کند: فرایند اصلاح و بهبود در برنامه­ ریزی­ها و تصمیم ­گیری­های سازمانی که معطوف به عوامل انسانی بوده و از دانش­های علوم رفتاری بهره ‌می‌گیرد. بهسازی سازمانی به معنی فرایند اصلاح و بهبود سازمان از طریق تغییر در نگرش‌ها، اعتقادات و ارزش‌های افراد، ساختار و فعالیت‌های سازمان است. به طور عمده بر تغییر و اصلاح رفتار انسان در سازمان تأکید دارد (کچوئیان،۱۳۸۰).

۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی واژه ها

سرمایه اجتماعی:

سرمایه اجتماعی در این تحقیق بر مبنای پرسشنامه استاندارد سرمایه اجتماعی پوتنام(۲۰۰۲) با ابعاد درونی سرمایه اجتماعی شامل هنجارها(سوالات ۱الی۵)، عقاید دینی(سوالات ۶ الی ۱۰)، اعتماد(سوالات ۱۱ الی ۱۵) و ابعاد بیرونی شامل شبکه(سوالات ۱۶ الی ۲۰)، مشارکت(سوالات ۲۱ الی ۲۵) و قانون(سوالات ۲۶ الی ۳۱) مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است.

بهسازی سازمانی: نمره ای که کارکنان به پرسشنامه بهسازی سازمانی عطافر و صلح نیا (۱۳۸۸) مشتمل بر ۳۱ گویه اختصاص می‌دهند.

فصل دوم: مبانی نظری و تجربی تحقیق

۲-۱- مقدمه

سرمایه‌ اجتماعی در سال‌های اخیر در حوزه های گوناگون علوم اجتماعی،‌ اقتصاد و اخیراً در علوم سیاسی مطرح شده است. سرمایه ‌اجتماعی عبارت است از ارتباطات و شبکه های اجتماعی‌ای که می‌توانند حس همکاری و اطمینان را در میان افراد یک جامعه پدید آورند. در این میان نباید از نقش نهادهای مدنی و دمکراتیک و نیز نقش دولت در گشودن چنین فضاهایی غافل شد. به هر روی، امروز بر جامعه‌شناسان ثابت شده که یکی از ابعاد مهم هر توسعه‌ای توجه به سرمایه های اجتماعی است. از این‌رو سرمایه ‌اجتماعی، یکی از مهمترین شاخصه‌های رشد و توسعه هر جامعه‌ای به شمار می‌آید(شریفیان ثانی،۱۳۸۲).

انسان به طور ذاتی در تعامل با دیگران نیازهای خود را برطرف ساخته و گذران امور می‌کند. اثرات این کنش‌های متقابل در نقش آن ها تا حدی است که حذف آن، زندگی را غیر ممکن می‌سازد. اما در این میان دانشمندان علوم اجتماعی با نگرشی کنجکاوانه در جوامع به شناسایی این کنش‌ها پرداخته و به مجموع عواملی پی برده‌اند که آن را سرمایه‌اجتماعی نامیده‌اند. مفهوم سرمایه‌اجتماعی در برگیرنده مفاهیمی همچون اعتماد، همکاری و همیاری میان اعضای یک گروه یا یک جامعه است که نظام هدفمندی را شکل می‌دهند و آن ها را در جهت دستیابی به هدف‌های ارزشمند هدایت می‌کند(مشبکی،۱۳۸۶).

از این‌رو شناخت عوامل مؤثر در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی می‌تواند در گسترش ابعاد سرمایه اجتماعی کمک کرده و موجب افزایش عملکرد اجتماعی و اقتصادی افراد در جوامع شود. مفهوم سرمایه اجتماعی که ریشه جامعه‌شناسانه دارد، بستر مناسبی برای بهره‌وری سرمایه انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می‌شود. مدیران و کسانی که بتوانند در سازمان، سرمایه‌ اجتماعی ایجاد کنند، راه کامیابی شغلی و سازمانی خود را هموار می‌سازند. امروزه سرمایه اجتماعی نقشی بسیار مهمتر از سرمایه فیزیکی و انسانی در جوامع ایفا می‌کند و شبکه های روابط جمعی و گروهی انسجام بخش میان انسان‌ها و سازمان‌هاست. از این‌رو در غیاب سرمایه اجتماعی، سایر سرمایه ها اثربخشی خود را از دست می‌دهند و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن راه‌های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار و دشوار می‌شود.

در دیدگاه‌های سنتی مدیریت توسعه، سرمایه های اقتصادی، فیزیکی و نیروی انسانی مهمترین نقش را ایفا می‌کردند؛ اما در عصر حاضر برای توسعه بیشتر از آنچه به سرمایه‌اقتصادی، فیزیکی و انسانی نیازمند باشیم به سرمایه اجتماعی نیازمندیم، زیرا بدون این سرمایه، استفاده از دیگر سرمایه ها به طور بهینه انجام نخواهد شد. در جامعه‌ای که فاقد سرمایه‌اجتماعی کافی است سایر سرمایه ها بدون استفاده می‌مانند و تلف می‌شوند. از این‌رو موضوع سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل اساسی برای نیل به توسعه پایدار محسوب شده و حکومت‌ها و دولتمردانی موفق قلمداد می‌شوند که بتوانند با اتخاذ سیاست‌های لازم و ارائه راهکارهای مناسب در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتر نائل شوند. این فصل مروری بر مبانی نظری موضوع و پیشینه تحقیق انجام شده است. مباحث این فصل در سه بخش ارائه شده است. در بخش اول مبانی نظری مفهوم سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است و مبحث مدیریت دانش در بخش دوم مورد بررسی قرار گرفته است؛ همچنین در بخش سوم نیز به بیان پیشینه داخلی و خارجی تحقیق پرداخته شده و در نهایت بر مبنای مطالعات و نظریات موجود مدل مفهومی تحقیق ترسیم شده است.

۲-۲- سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی واژه‌ای است که در سال‌های اخیر وارد حوزه علوم اجتماعی و اقتصادی شده و از این منظر دریچه تازه‌ای را در تحلیل و علت‌یابی مسائل اجتماعی و اقتصادی گشوده است. در این زمینه مطالعات وسیعی توسط صاحب‌نظران و دانشمندان این علوم صورت گرفته و نظریه‌پردازانی همچون جین جاکوب(۲۰۰۱)، لوری(۲۰۰۲) بن پرات(۲۰۰۸)، ویلیامسن(۲۰۰۹)، بیکر(۲۰۰۹)، جیمز کلمن(۲۰۰۰)، رابرت پاتنام(۲۰۰۰)، پیربوردیو(۲۰۱۰) و فرانسین فوکویاما(۲۰۰۹) تعاریف متعددی از سرمایه اجتماعی ارائه کرده‌اند.

جیمز جاکوب(۲۰۰۱) در کتاب «مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی» سرمایه اجتماعی را شبکه های اجتماعی فشرده‌ای می‌داند که در محدوده‌های قدیمی شهری در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات ‌در مورد بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروی انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می‌دهند (Watson,2002). یک مثال عینی این تعریف را در دنیای امروزه می‌توان در تشکل‌های غیردولتی حمایت از محیط‌ زیست یافت. این شبکه اجتماعی بعضا نیروهای قدرتمندی را به صورت سازمان های غیر دولتی به وجود می‌آورد که حتی در حمایت از محیط ‌زیست موجب توقف پروژه های عمرانی دولت نیز می‌شوند.

گلن لوری(۲۰۰۲)، سرمایه اجتماعی را مجموع منابعی می‌داند که در ذات روابط خانوادگی و در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد و برای رشد شناختی یا اجتماعی کودک یا جوان سودمند است(Field,2003).

الف : ابلاغ اجراییه و عدم حضور متعهد

اگر متعهد یا مالک وثیقه در اقامتگاه حضور نداشته باشد به یکی از کسان یا خادمین او که در آن محل ساکن و سن ظاهری او برای تمییز اهمیت برگ اجراییه کافی باشد ابلاغ می شود. مشروط بر اینکه بین متعهد و شخصی که برگ اجراییه را دریافت می‌کند تعارض منفعت نباشد.

اگر متعهد یا مالک وثیقه یا کسان و خادمین آنان بی سواد باشند انگشت آنان در زیر برگ اجراییه گذاشته می شود و چنانچه به جهتی از جهات نوانند رسید بدهند مأمور این نکته را با مسئولیت خود قید خواهد کرد و اگر این اشخاص در محل نباشند یا رسید ندهند مأمور باید اجراییه را به اقامتگاه متعهد الصاق کند و مراتب را در نسخه دیگر بنویسد، به یک مورد از آرای صادره از هیئت نظارت استان تهران در این مورد: علیه فروشنده سند شرطی را که محل اقامت او (شهرستان فلان محا، دفتر املاک… خانه شخصی قید شده اجراییه صادر و به وسیله ژاندارمری محل سهواً (به دیوار محل کسب…) الصاق شده و بدهکار نسبت به عمل اجراء ‌در مورد ابلاغ اجراییه شکابت کرده و رئیس ثبت آن را رسیدگی و ابلاغ اجراییه را قانونی تشخیص داده و شکایت را مردود اعلام ‌کرده‌است. مدیون از نظریه رئیس ثبت شکایت کرده، موضوع در هیئت نظارت مطرح و چنین رأی داده می شود: «مأمور مربوطه به شرح ماده ۱۵ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا مکلف بوده که اجراییه را در غیبت مدیون به اقامتگاه (متعهد) الصاق کند و چون به شرح گزارش‌ها و شرح مندرج در غیبت مدیون به اقامتگاه (متعهد) الصاق کند و چون به شرح گزارش‌ها و شرح مندج در ذیل اجرائیه، اجرائیه در غیر محل اقامتگاه متعهد ابلاغ شده، رأی صادره از طرف رئیس محل که باید به شرح ماده ۱۶۹ آ.ا.م.ا.ر مذبور با ذکر دلیل باشد ولی فاقد دلیل است رد می شود.

۱-ابلاغ اجراییه به معرفی متعهد له

طبق قسمت اخیر ماده ۱۸ آ.ا.م.ا.ر در صورتی که محل اقامت متعهد در سند تعیین نشده مشمول صدر ماده مذکور باشد و متعهدله نشانی متعهد را معرفی کند، اجراییه باید طبق مقررات ابلاغ واقعی شود.

۲- ابلاغ اجرائیه با نشر آگهی

برابر ماده ۱۸ آ.ا.م.ا.ر ، هرگاه محل اقامت متعهد در سند تعیین نشده یا محلی که تعیین شده موافق با واقع نباشد و یا به جهاتی محل مذبور از بین رفته و یا اساساً شناخته نشود اجرائیه یا اخطاریه ظرف ۲۴ ساعت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار محل و اگر محل روزنامه نباشد، در روزنامه کثیرالانتشار نزدیکترین محل فقط یکبار آگهی خواهد شد. در آگهی باید تصریح شود که ظرف مدت ده روز پس از انتشار آگهی عملیات اجرائی جریان خواهد یافت^[۱۳۳].

۳-تغییر محل اقامت متعهد

متعهد می‌تواند محل اقامت خود را تغییر و به دفترخانه تنظیم کننده ثبت یا اجرا معرفی نماید مشروط بر اینکه طبق ماده ۱۶ آ.ا.م.ا.ر دلائل اقامت خود را در اقامتگاه جدید، از قبیل سند رسمی که دلالت بر تغییر اقامتگاه داشته باشد یا گواهی شهربانی یا ژاندارمری یا کدخدای محل در داخل کشور و کنسولگری یا مأمورین سیاسی ایران در خارج کشور نیز تسلیم و رسید دریافت کند. اگر اعلام تغییر محل اقامت متکی به دلائل نباشد به آن ترتیب اثر داده نخواهد شد.

۴-ابلاغ در خارج از کشور

برای اولین مرتبه در ایران ضمن مواد ۲۹۱ و ۲۹۲ قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب کمیسیون عدلیه مورخ ۲۶ رمضان و ۱۹ ذیقعده ۱۳۲۹ قمری با اصلاحات بعدی مطالبی در خصوص اجرای احکام و اسناد خارجی در ایران دیده می شود.

ماده ۲۹۱- اسنادیکه در ممالک خارجه موافق قوانین آن ممالک نوشته شده است در محکام عدلیه ایران اسناد قانونی شناخته می شود مادامیکه مفاد آن ها مخالف با قوانین ایران نباشد مگر اینکه اعتبار آن ها تکذیب و به درجه ثبوت برسد.

ماده ۲۹۲- ‌در مورد ماده قبل، اسنادیکه در ممالک خارجه نوشته شده است فقط در صورتی در محاکم ایران پذیرفته است که اولاً سفارت یا کنسولگری ایران در خارجه تصدیق کرده باشند که اسناد مذکور موافق قوانین مملکت متوقف فیهای آنان نوشته شده است، و ثانیاًً مفاد اسناد مذکور برخلاف قوانین ایران نباشد.

مادتین مذکور به موجب قانون اعتبار اسناد تنظمی شده در خارجه مصوب ۱۷ و ۲۱ تیرماه ۱۳۰۹ فسخ و سه مادیگر آن گردید.

-پس مواد اخیرالذکر یا جرح و تعدیل مختصری به صورت مواد ۱۲۹۵ و ۱۲۹۶ ق.م درآمد. ماده ۱۲۹۵ می‌گوید: محاکم ایران باسناد تنظیم شده در کشورهای خارجه همان اعتباری را خواهد داد که آن اسناد مطابق قوانین کشوری که در آنجا تنظیم شده دارا می‌باشد مشروط بر اینکه:

اولاً: اسناد مذبور به علتی از علل قانونی از اعتبار نیفتاده باشد.

ثانیاً: مفاد آن ها مخالف با قوانین مربوط و نظم عمومی و یا اخلاق حسنه ایران نباشد.

ثالثاً: کشوری که اسناد در آن جا تنظیمه به موجب قوانین خود یا عهود اسناد تنظیم ایران را نیز معتبر بشناسد.

رابعاً نماینده کنسولی یا سیاسی ایران در کشوری که سند در آن جا تنظیم شده یا نماینده سیاسی و کنسولی کشور مذبور در ایران تصدیق کرده باشد که سند موافق قوانین محل تنظیم یافته است.ماده ۱۲۹۶
می‌گوید: هرگاه موافقت اسناد مذبور در ماده قبل؛ قوانین محل تنظیم خود به توسط نماینده سیاسی یا کنسولی خارجه در ایران تصدیق شده باشد، قبول شدن سند در محاکم ایران متوقف بر این است که وزارت امور خارجه و یا در خارج، حکام و ولایات امضاء نماینده خارجه را تصدیق کرده باشد.

تأکید نویسندگان قانون به لزوم مخالفت قوانین با نظم عمومی و اخلاق حسنه به نحو جالبی در ماده ۹۷۵ منعکس شده است.

ماده ۹۷۵ ق.م محاکم نمی توانند قوانین خارجی یا قراردادهای خصوصی را که بر خلاف اخلاق حسنه بوده و یا بواسطه جریحه دار کردن احساسات جامعه یا به علت دیگر مخالف با نظم عمومی محسوب می شود را به موقع اجراء بگذارد، اگرچه اجراء قوانین مذبور اصولاً مجاز باشد^[۱۳۴].

-اسناد تنظیم شده در خارج کشور با رعایت ماده ۱۲۹۵ و ۱۲۹۶ ق.م معتبر است و آنچه در این باره به دفاتر اسناد رسمی و واحدهای ثبتی ارتباط پیدا می‌کند وکالتنامه‌هائی است که ایرانیان در خارج از کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تنظیم و برای معاملات غیرمنقول و امورات دیگران تعیین وکیل می‌کنند.

ب) تلف عین محبوسه

از موارد دیگر سقوط حق حبس ‌می‌توان به تلف عین محبوس اشاره کرد چرا که در صورت تلف عین، در واقع محل حبس منعدم شده است به عبارت دیگر وقتی عین یا عوضی که حبس شده است تلف گردد موردى موجود نیست تا بتوان آن را حبس کرد و حبس معدوم هم معنى ندارد. پس با تلف عین محبوس، حق حبس هم ساقط مى‏شود.

ج) اراده صاحب حق‏

دارنده حق حبس مى‏تواند آن را اسقاط کند، که در این صورت حق حبس زایل مى‏گردد و در این صورت اسقاط‌کننده نمى‏تواند تسلیم مورد تعهد خود را موکول به تسلیم مورد دیگر عقد کند.

روشن است که اسقاط حق حبس ایقاع است و مانند هر عمل حقوقى دیگر نیاز به قصد انشا دارد.

اسقاط حق حبس مانند هر ایقاع دیگر نیاز به ابراز قصد در مرحله ثبوت ندارد و اظهار ایقاع فقط براى مرحله اثبات لازم است.

توافق صریح یا ضمنى طرفین نسبت به تقدم تسلیم یکى از دو مورد نیز مانع پیدایش حق حبس این مورد خواهد بود. طرفین عقد بیع بر اساس رویه متعارف به طور ضمنى مى‏پذیرند که بایع ابتدا مبیع را تسلیم و سپس ثمن را از خریدار دریافت کند. در این وضعیت حق حبس براى بایع وجود ندارد. در صورت وقوع توافق ضمنى به تسلیم مقدم مبیع مى‏توان به سقوط خیار تأخیر ثمن بایع نیز اظهارنظر کرد.

عدم لزوم استناد به حق حبس‏

براى خوددارى از تسلیم مورد عقد تا دریافت مورد دیگر، استناد به حق حبس یا مقررات قانونى مربوط ضرورت ندارد و هر یک از طرفین عقد مى‏توانند با اجتماع شرایط مربوط به حق حبس، از تسلیم مورد تعهد خویش تا دریافت مورد تعهد طرف دیگر خوددارى کند. زیرا اعمال حق قانونى در واقع عملى روا و مجاز است؛ اگرچه درانده حق، به وجود آن در قانون استناد نکند و یا حتى به وجود حق در زمان ارتکاب عمل موضوع آن، توجه نداشته باشد. ‌بنابرین‏ هر گاه طرف عقد، تسلیم مورد تعهد خود را موکول به تسلیم مورد دیگر عقد کند، آثار حق حبس براى این خوددارى از تسلیم مورد معامله، ثابت خواهد بود، مثلاً طرف مذبور، نسبت به خسارات ناشى از تأخیر در تسلیم مورد مذبور معامله، مسئول نخواهد بود.

نتیجه بحث بالا این است که هر گاه طرف معامله، تسلیم مورد عقد را موکول به تسلیم مورد دیگر عقد به وسیله طرف دیگر به او کند، ولى نامى از حق حبس مقرر در قانون نبرد، دادگاه نمى‏تواند او را ملزم به تسلیم مورد عقد به خواهان کند مگر این که او نیز حاضر براى تسلیم مورد تعهد خود شود، چه این که براى اعمال حق قانونى مانند مطالبه مورد حق، بیان ادله اثبات احکام به وسیله طرفین دعوى لازم نیست^[۸۸].

آثار حق حبس‏

براى حق حبس آثار متعدد قانونى مى‏توان شناخت:

۱٫فقدان مسئولیت حبس‌کننده نسبت به خسارات ناشی از حبس مورد معامله

هر گاه از حبس مورد معامله و خوددارى دارنده حق حبس از تسلیم مورد عقد، خسارتى به طرف دیگر عقد وارد شود، حبس‌کننده مسئول خسارات ناشى از عدم تسلیم مورد معامله نخواهد بود. مثلاً نمى‏توان بایع کامیون را که داراى حق حبس مى‏باشد مسئول خسارات ناشى از خوددارى از تسلیم آن به خریدار به علت خوددارى طرف دیگر از تسلیم ثمن معامله دانست. زیرا وجود حق حبس مورد معامله و اعمال آن حق موضوع مسئولیت را که تخلف از انجام تعهد است، منتفى مى‏سازد.

اما روشن است که منافع و نمائات مورد همین عقد در دوره اعمال حق حبس متعلق به مالک آن پس از عقد خواهد بود. زیرا مالکیت عین معین و منافع آن به سبب عقد از یک طرف به طرف دیگر منتقل مى‏شود و هر چند که حبس مورد معامله و خوددارى از تسلیم آن به طرف دیگر عقد، حق حبس‌کننده است، اما این امر موجب سلب حق مالکیت منتقل‏الیه نسبت به عین مورد معامله و به تبع عین، منافع آن نخواهد بود.

۲٫ مسئولیت طرف مقابل دارنده حق حبس نسبت به هزینه نگهدارى مورد حق حبس‏

هزینه نگهدارى مورد معین که نسبت به آن حق حبس اعمال مى‏شود. به عهده طرفى است که مالکیت آن مال به او منتقل شده است. زیرا، از یک طرف، طبق قاعده، هزینه نگهدارى هر مال به عهده صاحب آن مال است، از طرف دیگر، حبس آن مال به استناد حق قانونى، موجب سلب مسئولیت از مالک و پیدایش مسئولیت حبس‌کننده به تحمل هزینه نگهدارى آن نخواهد بود.

۳٫ بقاى عقد با تلف مبیع پیش از تسلیم‏

طبق ماده ۳۸۷ ق.م.، اگر مبیع پیش از تسلیم بدون تقصیر و اهمال بایع تلف شود، بیع منفسخ مى‏گردد؛ در این صورت خسارت تلف مبیع، به بایع وارد مى‏شود و بایع نسبت به ثمن استحقاق ندارد و اگر آن را از مشترى دریافت ‌کرده‌است باید به او برگرداند، مگر این که بایع براى تسلیم به حاکم مراجعه کرده باشد، که در این صورت تلف مبیع از مال مشترى خواهد بود. به همین ترتیب اگر پیش از تسلیم، مبیع ناقص یا معیوب شود، طبق ماده ۳۸۸ و ۴۲۵ ق.م، نقص و عیب مذبور موجب پیدایش حق فسخ به سود مشترى مى‏شود. حال در صورت حبس مبیع به وسیله بایع، این سؤال مطرح مى‏شود که هر گاه مبیع در دوران استفاده از حق حبس نزد بایع تلف یا ناقص و معیوب شود آیا خسارت ناشى از این حوادث به بایع وارد مى‏شود و بیع به حکم ماده ۳۸۷ منفسخ یا طبق مواد ۳۸۸ و ۴۲۵، قابل فسخ به وسیله مشترى مى‏گردد یا خیر؟

هر چند قانون مدنى نسبت ‌به این مسئله مانند بسیارى از مسائل مربوط به موارد قانونى ساکت است، اما این سکوت مانع استنباط حکم به کمک قواعد و اصول حقوقى نیست.

در این خصوص به نظر مى‏رسد که عقد به سبب تلف مبیع در دوران اعمال حق حبس منفسخ نمى‏شود و حدوث عیب و نقص در این مدت، براى مشترى حق فسخ ایجاد نمى‏کند. زیرا، از یک طرف، فرض این است که خوددارى بایع از تسلیم مبیع به خریدار به استناد حق قانونى حبس، انجام شده است و بایع در اصل آماده تسلیم مبیع بوده است و ‌به این جهت ملاک استثناى مندرج در ذیل ماده ۳۸۷ که آمادگى بایع براى تسلیم مبیع باشد و مسئولیت بایع را نسبت به خسارات مبیع منتفى مى‏سازد، ‌در مورد بحث که تسلیم به استناد حق حبس صورت نمى‏گیرد، نیز موجود است. افزون بر آن، ماده ۳۸۷ ق.م. ظهور در این دارد که خوددارى از تسلیم مبیع بدون حق صورت گیرد و از طرف دیگر در صورت تردید در شمول حکم ماده ۳۸۷ و مقررات مذکور دیگر، نسبت به مورد بحث، تلف و نقص و عیب مبیع در دوران اعمال حق حبس به علت مخالف با قاعده بودن احکام مذکور به نظر ما، اصل، عدم ثبوت حکم مذکور است.

۴٫ امانى بودن ید اعمال‌کننده حق حبس‏

اُتیسم را می توان یک بیماری با طیف گسترده معرفی کرد. این بیماری می ­تواند نشانه های فراوانی داشته باشد که توسط این نشانه ها اُتیسم را می توان از درجات خفیف تا شدید درجه بندی کرد. اگرچه اُتیسم را ‌می‌توان توسط یک سری از رفتارها تشخیص داد ولی افراد اُتیستیک می‌توانند ترکیبی از این رفتارها را داشته باشند و الزاماًً نباید رفتارهای اختلالی تعیین شده را به صورت یک­جا از خود نشان بدهند. ممکن است دو کودک که یک تشخیص برای آن ها داده شده است، از نظر رفتاری با هم تفاوت نشان بدهند و از نظر مهارت ­ها نیز با هم تفاوت داشته باشند. ممکن است والدین کلمات متفاوتی را در رابطه با بیماری این کودکان بشنوند مانند شبه اُتیسم، متمایل به اُتیسم، طیف اُتیسم، اُتیسم با عملکرد بالا و پائین، با توانایی بالا و پائین. والدین باید توجه داشته باشند که مهمتر از عنوان بیماری، پرداختن به درمان آن است. باید در نظر داشت که این کودکان با درمان مناسب و به موقع می‌توانند مطالب را بیاموزند، رفتارهای درست را از خود نشان داده و در آینده مانند افراد عادی زندگی کنند. اما به دست آوردن این اهداف مستلزم درمان به موقع و درست، تحمل مشکلات و سختی های مربوط ‌به این درمان است (راتر، ۲۰۰۵).

هر شخص اُتیستیک مانند بقیه افراد جامعه دارای شخصیت مختص به خود است و مانند تمامی افراد خصوصیات خاصی را دارا می‌باشد. بعضی از این کودکان ممکن است که از نظر گفتاری تأخیر کمی داشته و بتوانند با کمی کمک، ارتباط کلامی مناسبی را با دیگران برقرار کنند ولی همین کودکان ممکن است از نظر ارتباطات اجتماعی رفتار مناسبی را از خود نشان ندهند. گاهی این کودکان برای شروع صحبت و تبادل کلامی ممکن است مشکل داشته باشند. افراد اوتیستیک معمولا در مکالمات، یک‌طرفه رفتار می‌کنند یعنی فقط در رابطه با چیزی که خود علاقه دارند صحبت می‌کنند و از صحبت­های طرف دوم چیزی نمی فهمند. در بعضی از این کودکان خشونت و خود آزاری نیز مشاهده می شود. در افراد اُتیستیک ممکن است رفتارهای زیر نیز بروز کند:

۱- اصرار بر یکنواختی و مقاومت در برابر تغییرات.

۲-در بیان نیاز های خود دچار مشکل هستندو به جای استفاده از کلمات از اَداها و اشاره استفاده می‌کنند.

۳-تکرار کلمات،خنده نابجا، گریه بی مورد، نشان دادن استرس و نگرانی بی علت.

۴-ترجیح می‌دهند که تنها باشند.

۵-پرخاشگری

۶-به سختی با دیگران رابطه برقرار می‌کنند.

۷-دوست ندارند که کسی را بغل کنند و یا اینکه کسی آن ها را بغل کند.

۸-تماس چشمی ندارند و یا اینکه بسیار کم است.

۹-با روش های معمول آموزشی نمی توانند چیزی بیاموزند.

۱۰-بازی های غیر عادی انجام می‌دهند.

۱۱- اشیاء در حال چرخش را دوست دارند و خود نیز سعی می‌کنند اشیاء را به حالت چرخش در بیاورند.

۱۲-دلبستگی غیر عادی به بعضی از اشیاء پیدا می‌کنند.

۱۳-از نظر احساس درد حساسیت بالاتر و یا پائین تری نسبت به افراد عادی دارند.

۱۴-ظاهراًً از چیزی نمی ترسند.

۱۵-از نظر فعالیت های فیزیکی، فعالیت زیادتر و یا کمتری نسبت به کودکان سالم دارند.

۱۶-حرکات بدنی آن ها به صورت نرم و عادی نیست.

۱۷-اگرچه آزمایشات شنوائی بر روی آن ها سالم بودن شنوائی آن ها را ثابت می‌کند اما در برابر نام خود و دستورات کلامی خود را بی تفاوت نشان می‌دهند (پائول، ۲۰۰۹).

برای کودکان اُتیستیک مشکلات حواس ‌پنج‌گانه معمول است. ممکن است که این کودکان از نظر یک حس و یا چند حس در سطح غیر عادی قرار داشته باشند یعنی یا حساسیت بیشتری داشته باشند و یا اینکه در آن حس بسیار کُند باشند. ممکن است رایحه ای که همه آن را دوست دارند باعث آزار کودک اُتیستیک بشود و یا اینکه یک مزه معمولی کودک را ناراحت کرده و کودک از غذاهائی که آن مزه را دارا می‌باشند بگریزد. بعضی از کودکان اُتیستیک به برخی از صداها نیز حساس هستند و ممکن است که برخی از صداهائی که ما روزانه به طور عادی می شنویم باعث رنجش آن­ها بشود. متخصصین معتقدند که این نابهنجاری­ها در کودکان اُتیستیک ناشی از اختلال در مجموعه حواس آن­ها می‌باشد (پائول، ۲۰۰۹).

یکی دیگر از مشخصات کودکان اُتیستیک عدم نشان دادن علاقه و عاطفه در رابطه با اطرافیان است. البته این مورد هم مانند سایر موارد می‌تواند استثناء نیز داشته باشد. ولی والدین نباید ‌به این دلیل از نشان دادن علاقه خود به کودک کوتاه کنند و بایستی عواطف خود را در برابر کودک به طور طبیعی بروز دهند تا کودک از آن ها به تدریج نشان دادن احساسات خود را بیاموزد (پائول، ۲۰۰۹).

۲-۱-۱-۲ علل بروز اُتیسم:

تاکنون هیچ علت مشخصی برای اُتیسم کشف نشده است ولی مشخص شده است که عملکرد غیر عادی مغز باعث ایجاد حالات اُتیسم می شود. اسکن های مغزی در بعضی موارد نشان داده است که مغز کودکان اُتیسیک از نظر اندازه و ساختار با مغز کودکان سالم متفاوت است. در حال حاضر تحقیقات فراوانی در رابطه با احتمال دخالت عوامل ژنتیکی و عوارض داروئی در بروز اُتیسم در حال انجام است. در بعضی از خانواده ها مشاهده شده است که اُتیسم مانند بیماری­های ژنتیکی از نسلی به نسل دیگر منتقل می­ شود که این خود می‌تواند تئوری ژنتیکی بودن اُتیسم را در بعضی موارد ثابت کند. ولی در بسیاری از موارد هم مشاهده شده است که سابقه اُتیسم در خانواده و یا اقوام وجود نداشته است. همچنین در بعضی از کودکان مشخص شده است که در بدو تولد نشانه هائی از اُتیسم را دارا می‌باشند ولی این مورد هم عمومیّت ندارد. هنوز محققین نتوانسته اند علت خاصی را به تنهائی برای ایجاد بیماری اُتیسم کشف کنند و ‌می‌توان یک سری علل را در بروز آن مؤثر دانست. محققین دیگری نیز معتقدند که تحت شرایط خاصی تعدادی از ژن­های ناپایدار باعث اختلال در عملکرد مغز و در نهایت بروز اُتیسم می‌شوند. تعداد دیگری از محققین نیز بر روی احتمال بروز اُتیسم در دوران بارداری تحقیق می‌کنند. آن­ها معتقدند که یک عامل ویروسی ناشناخته، اختلال متابولیسمی، و یا آلودگی به مواد شیمیائی محیطی در دوران بارداری می‌تواند عامل ایجاد این بیماری باشد. احتمال بروز اُتیسم در کودکانی که بیماری هائی مانند سندرم ژن ایکس حساس، توبروس سلروسیس، سندرم روبلا، و فنیل کتنوریای درمان نشده داشته باشند بیشتر است. بعضی از مواد خطرناک مانند جیوه نیز که در دوران بارداری وارد بدن مادر شوند می‌توانند احتمال بروز اُتیسم را افزایش دهند (گراس^[۲۸]، ۲۰۰۹).

به هر حال علت اُتیسم هر چه که باشد، باید دانست که این کودکان یا با اُتیسم بدنیا می‌آیند و یا اینکه آمادگی ابتلاء به آن را دارند. این بیماری برخلاف آنچه که تصور می شد به خاطر بدی تربیت و یا عدم توانایی والدین در بزرگ کردن کودک نمی باشد. اُتیسم یک بیماری روانی نیست. کودکان اُتیستیک قابل درمان هستند و نباید از آن­ها قطع امید شود.

۲-۱-۱-۳ تشخیص اُتیسم:

دیدگاه شناختی علت مشکلات روان شناختی انسان را بر عکس رفتار گرایان ناشی از عوامل محیطی نمی داند، بلکه تصورات و تعبیر و تفسیرهایی که فرد از رویدادهای محیطی دارد، علت همه مشکلات روان شناختی می‌داند. به دیگر سخن در دیدگاه شناختی رویدادهای استرس آفرین چندان مهم نمی باشند، تعبیر و تفسیرهایی که افراد از رویدادهای استرس آفرین دارند، نقش مؤثری در تعیین رفتارهای آن ها نسبت به آن رویدادها دارد ( بارلو و دوراند، ۱۹۹۷).

بعد از این که دیدگاه شناختی در دهه ۱۹۵۰ پا به میدان روان شناسی گذاشت، محققان شناختی تحقیقات متعددی در زمینه‌های مختلف از جمله افسردگی، اضطراب، خشم و اختلالات شخصیت انجام دادند و امروزه بسیاری از محققان بر این باورند این دیدگاه در درمان بسیاری از اختلالات هیجانی مانند اضطراب، افسردگی و خشم شدید نقش مؤثری دارد (فلسون، ۱۹۹۳).

نظریه دیگری که معتقد است، فرایندهای شناختی نقش به سزایی در تعیین رفتارهای پرخاشگرانه دارد، نظریه اسناد می‌باشد. این نظریه بر این باور است، قصد و نیت دیگران نقش مؤثری در ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه دارد. به عبارت دیگر زمانی که افراد اعمال مبهم دیگران را به صورت«قصد بد» دریافت می دارند در مقایسه با زمانی که همان اعمال را به صورت « قصد خوب» دریافت می دارند، واکنش های پرخاشگرانه بیشتری از خود نشان می‌دهند ( دایگن،۲۰۰۴). محققان « قصد بد» را به عنوان سو گیری‌های خصمانه^[۶۴] نامگذاری کردند و بر این باورند این نوع سوگیریها، رفتارهای پرخاشگرانه را افزایش می‌دهد. از جمله محققانی که در این زمینه تحقیقات دامنه داری انجام دادند، کوی، دوج ۱۹۷۸ و مورخی^[۶۵] ۱۹۸۴ ( به نقل از بیکر^[۶۶] و اسکارتس^[۶۷]، ۲۰۰۵) می‌باشد.این محققان در تحقیقات خود روی گروهی از دانش آموزان مشاهده نمودند، دانش آموزانی که قصد ونیت رفتارهای دیگران را خصمانه توصیف کردند، واکنش های پرخاشگرانه بیشتری از خود نشان دادند. همین محققان سو گیری اسنادی خصمانه را در ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه در گروهی از کودکان مورد بررسی قرار دادند. محققان در ابتدا اسنادهایی که کودکان نسبت به دیگران داشتند مورد اندازه گیری قرار دادند سپس رفتارشان را در حالی که با کودکان دیگر مشغول بازی بودند مشاهده نمودند، نتایج این تحقیق نشان داد، کودکانی که سو گیری اسنادی خصمانه داشتند، تمایلات بیشتری جهت ابراز رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان دادند. در مجموع اسنادهایی که افراد به علل رفتارهای دیگران می‌دهند، نقش اساسی و تعیین کننده در پاسخ هایشان نسبت به رفتارهای دیگران دارد.

تمام یافته های فوق در دیدگاه شناختی بیانگر این واقعیت است، افراد وقتی توسط کسان دیگر برانگیخته یا عصبانی می‌شوند، به طور خود مختار و بدون اراده به آنچه که دریافت کردند پاسخ نمی دهند. بلکه واکنش افراد به تعبیر و تفسیرهایی بستگی دارد که درباره رفتار دیگران دارند. ‌بنابرین‏ رفتارهای افراد نسبت به دیگران به قدر زیادی توسط افکارشان نسبت به آن ها تعیین می شود.

۲-۳-۷ دیدگاه شناختی ـ رفتاری

دیدگاه شناختی ـ رفتاری ریشه در مکتب رفتارگرایی دارد و از پژوهش درباره جریان‌های شناختی سرچشمه گرفته است. رفتارگرایان مانند واتسون، اسکینر، ثرندایک و طرفداران اولیه این دیدگاه، در بررسی های خود نقش فرایندهای شناختی مانند انتظارات، تفکر، حل مسأله را نادیده گرفتند. آنان بر این باور بودند، از آنجا که این نوع موضوعات را نمی توان به طور مستقیم مشاهده نمود، ‌بنابرین‏ قابل بررسی نمی باشند. اما بسیاری از محققانی که نخست خط رفتارگرایی داشتند،در بررسی های خود ‌به این نتیجه رسیدند نمی توان بدون توجه به فرایندهای شناختی، به بررسی رفتارها پرداخت. دانشمندانی مانند لازاروس^[۶۸] ۱۹۶۶، بندورا^[۶۹] ۱۹۶۹، تولمن^[۷۰] ۱۹۷۱، فوکس ۱۹۷۹ ، مک لین ۱۹۶۷، و میشن بام ۱۹۷۸ ( به نقل از پرسونز^[۷۱]، ۱۹۹۱) معتقدند، یادگیری، نگهداری و حذف رفتارها از طریق نظام هایی که در آن رویدادهای بیرونی و فرایندهای شناختی بر یکدیگر تعامل دارند، صورت می‌گیرد. تأکید این محققان بر تعامل بین عوامل محیطی و فرایندهای شناختی در بررسی رفتار، موجبات پدید آیی دیدگاه شناختی ـ رفتاری را فراهم نموده است.

درمانگران شناختی ـ رفتاری (روزنهان و سلیگمن، ۱۹۹۵) همانند محققان شناختی بر این باورند، تفکر غیر منطقی و خود گوئیهای مخرب، سرچشمه همه مشکلات روان شناختی می‌باشد. اما بر خلاف محققان شناختی وروانکاوان، بیشتر از فنون رفتاری سازمان یافته در تغییر رفتارهای غیر انطباقی استفاده می‌کنند.به بیان بهتر در این دیدگاه همان طوری که هاوتون و همکاران ۱۹۸۹( به نقل از قاسم زاده، ۱۳۸۵) او اعتقاد دارند، نخست به درمانجو کمک می شود تا الگوهای تفکر تحریف شده و رفتارهای ناکار آمد خود را تشخیص دهد و سپس برای این که درمانجو بتواند افکار تحریف شده و رفتارهای ناکارآمد خود را تغییر دهد، از بحث های منظم و تکالیف رفتاری دقیقاً سازمان یافته، استفاده می شود. ‌بنابرین‏ ، این دیدگاه هم بر فنون رفتاری و هم بر فرایندهای شناختی تأکید می ورزد. به طوری که افکار ناکارآمد شناسایی می‌شوند، به طور عملیاتی تعریف می‌شوند و از فنون رفتاری برای تغییر آن استفاده می شود. و در نهایت نتیجه درمان به کمک معیارهای پایا و عینی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

‌بنابرین‏، دیدگاه شناختی ـ رفتاری هم بر بازسازی شناختی و هم بر آموزش مهارت‌های مقابله ای به منظور رسیدن به خود یاری تأکید می ورزد( کومر، ۲۰۰۱). به عبارت دیگر این دیدگاه از یک سو معتقد به روش های رفتاری از جمله آرامش عضلانی، حساسیت زدایی منظم، مهارت‌های اجتماعی، تقویت کننده های مثبت می‌باشد و ازدیگر سو بر این باور است، فرایندهای شناختی مانند انتظارات، طرحواره ها، افکار خودآیند، خودگویی های مثبت، بازسازی ذهنی، نامگذاری شناختی، انتظار کارآمد، احساس کفایت، نقش برجسته ای در تغییر رفتاردارد( بیکرو اسکارتس، ۲۰۰۵).

در مجموع درمان گران شناختی ـ رفتاری با بهره گرفتن از خط سیر درمانگران رفتاری سعی می‌کنند، با تغییر در ساختار شناختی، رفتارهای ناسازگارانه درمانجویان را اصلاح نمایند. به عبارت دیگر درمانگران شناختی با بهره گرفتن از روش های رفتاری مانند ایفای نقش، آرامش عضلانی و مهارت‌های اجتماعی از جمله قدرت ابراز وجود، بازسازی های ذهنی، نظارت شخصی، تمرین رفتاری، الگوبرداری و تمرین خیالی، رفتارهایی که با شناختهای مخرب ارتباط دارند شناسایی و با تغییر ساختارهای شناختی، آن رفتارها را کنترل نمایند.

۲-۴ تفاوت‌های جنسیتی در رفتارهای پرخاشگرانه

آیا مردان در مقایسه با زنان پرخاشگرتر هستند؟ آیا وجود جرمهای بیشتر در مردان دلالت بر این واقعیت دارد که مردان نسبت به زنان پرخاشگرتر هستند؟ تحقیقاتی که استیفون^[۷۲] و فالگی^[۷۳]۱۹۹۸ ( به نقل از بوش من و همکارانش، ۲۰۰۴) در این زمینه انجام دادند، نتایج ذیل را مبرهن ساختند :

۱- مردان در مقایسه با زنان پرخاشگری آشکار و بدنی بیشتری از خود نشان می‌دهند و زنان در مقایسه با مردان پرخاشگری کلامی بیشتری دارند.