۱-۵-۱-۲ تعللورزی در تصمیم گیری[۲۵]
از ویژگیهای افراد تعللورز تأخیر در تصمیم گیری است. تعللورزی مزمن در تصمیم گیری باعث تعللورزی مزمن در انجام وظایف می شود. زیرا فرد تعللورز نمیتواند تصمیم بگیرد چه فعالیتهایی را در چه زمانی و بر اساس چه اولویت بندی باید انجام دهد (بسویک، راثبلوم و مان، ۱۹۸۸؛ نقل در شکفته، ۱۳۹۳). تعللورزی در تصمیم گیری، به وسیله سه واژه تعریف می شود: عملکرد پایینتر از سطح استاندارد در تصمیم گیری، آشفتگی هیجانی به خاطر تعللورزیدن و تعللورزی برای تصمیمات مهم و تصمیمات غیرمهم. شخصی که نتواند تصمیمات به موقع و درست برای انجام امور و تکالیف خود بگیرد عملکرد پایینی داشته، میزان زیادی از زمان و انرژی خود را هدر میدهد و خود را به عنوان فردی ناکارآمد درک می کند (شیرزادی، ۱۳۸۹).
۲-۵-۱-۲ تعللورزی وسواسگونه[۲۶]
عبارت از تعللورزی در گرفتن تصمیمات رفتاری است (فراری، ۱۹۹۱؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹). تحقیقات نشان میدهد که وسواسهای فکری در افراد ارتباط زیادی با تعللورزی در تصمیم گیری دارد و وسواسهای عملی دارای ارتباط زیادی با وسواس اجتماعی و تصمیم گیری هستند. نتایج نشان میدهد که افراد مبتلا به تمایلات بالینی وسواس فکری و عملی در واقع دچار نوعی بیارادگیاند. فردی که دچار تعللورزی وسواسگونه است، نمیداند کاری که میخواهد انجام دهد، درست است یا اشتباه. بنابرین یا وظیفه اش را انجام نمیدهد یا خیلی دیر دست به کار می شود؛ هرچند همان موقع هم دچار تردید و شک است (فراری، ۱۹۹۱؛ نقل در شکفته، ۱۳۹۳).
۳-۵-۱-۲ تعللورزی عمومی یا روزمره[۲۷]
به عنوان مشکلاتی که فرد در اجرای تکالیف روزانه و ناتوانی در ساماندهی زمان و مدیریت مؤثر دارد تعریف می شود (فراری، ۱۹۹۵؛ نقل در بالکیس، دورو و دورو[۲۸]، ۲۰۰۹). بر این اساس فرد بدون شک در همه امور روزانهی خود از قبیل امور مهم و یا غیر مهم تعلل میورزد و انجام آن ها را به تأخیر می اندازد. در واقع او به این کار عادت دارد و روال عادی زندگی او انجام دادن همه وظایف در آخرین دقایق می‌باشد (رضایی، ۱۳۹۰).
۴-۵-۱-۲ تعللورزی روانرنجور (نوروتیک)[۲۹]
این نوع که به عنوان تمایل به تصمیم گیریهای مهم زندگی معرفی می شود (الیس و ناوس، ۱۹۷۹؛ نقل در حسینی و خیر، ۱۳۸۸) و با نارضایتی از وضع موجود، احساس عدم مسؤلیت در برابر دیگران، لجبازی با دیگران، تلاش برای جلب رضایت همگان، پرخاشگری انفعالی و عوامل هوسانگیز و سرگرمکننده و توقع بیش از حد از دیگران مشخص میگردد (نینان و درایدن، ۲۰۰۲؛ نقل در شکفته، ۱۳۹۳)؛ و اشاره به یک الگوی مادامالعمر از تأخیر و تعویق در تصمیمات مهم زندگی و کامل کردن وظایف و تعهدات بخشهای مختلف زندگی از قبیل کار، ازدواج، روابط اجتماعی، تفریح و سرگرمی در آخرین دقایق دارد (الیس و ناوس، ۱۹۷۵؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹).
۵-۵-۱-۲ تعللورزی تحصیلی[۳۰]
متداولترین نوع تعللورزی، تعللورزی تحصیلی است. استیل (۲۰۰۷؛ نقل در شکفته، ۱۳۹۳) تعللورزی تحصیلی را تأخیر عمدی در تکمیل یک تکلیف تحصیلی در چارچوب زمانی مطلوب یا مورد انتظار، علیرغم انتظار بدتر شدن اوضاع تعریف کرده‌است. دانش آموز ممکن است در زمینه تصمیم گیری در انجام یک تکلیف مشکل داشته باشد، یا اینکه در مورد تکلیف فکر کرده و برای آن برنامه ریزی کند اما به آن عمل نکرده و تا زمانی که وقت آن تکلیف رو به پایان است به این کار ادامه دهد، یا ممکن است در مورد تکلیفی نه فکر کرده و نه برنامه ریزی کند و در پایان مهلت به یادش بیاید که باید تکلیفی را انجام دهد، در این زمان است که دچار اضطراب، استرس و ناامیدی میگردد (میلگرام، ۱۹۸۸؛ نقل در شکفته، ۱۳۹۳). نمونه بارز تعللورزی تحصیلی، به تعویق انداختن مطالعه درس تا شب امتحان و شتاب و اضطراب ناشی از آن است (شیرزادی، ۱۳۸۹).
پژوهشهایی که در مورد انواع تعللورزی تحصیلی انجام گرفته، نشان میدهد که تعللورزی همیشه با نتایج تحصیلی رابطه منفی ندارد؛ این بدان معنا است که میزان قابل توجهی از دانش آموزان تعللورزی دارند و در عین حال، عملکرد تحصیلی خوبی هم دارند (راثبلوم، سولومون و موراکامی، ۱۹۸۶؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹).
۶-۱-۲ علل گرایش به تعللورزی
تقسیم بندی ارائه شده برای علل تعللورزی کامل نیست، که این به خاطر طبیعت پیچیده و تازگی این پدیده در مطالعات روانشناختی است. با این حال مرور پیشینه پژوهشی در زمینه تعللورزی نشان میدهد پژوهشگران به ویژگیهای فردی و محیطی توجه داشته و علل مختلفی را برای تعللورزی بیان کرده اند و گاهاً نتایج متضادی به دست آوردهاند (رجبپور، فرمانی و امانی، ۱۳۹۱). در ادامه به برخی از عوامل فردی و محیطی مؤثر در بروز تعللورزی اشاره می شود.
۱-۶-۱-۲ علل فردی گرایش به تعللورزی
پژوهشها و نظریهپردازیهایی که در زمینه عوامل مرتبط با تعللورزی انجام شده است، به این نکته اشاره کرده اند که بخشی از تعللورزی مربوط به عوامل فردی و شخصیتی است. از جمله این عوامل می‌توان به این موارد اشاره کرد: روانرنجورخویی، باورهای غیرمنطقی، خودکارآمدی و عزت نفس پایین، خودناتوانسازی، افسردگی، برونگرایی، انگیزش پیشرفت، بیزاری از تکلیف، ترس از شکست، فقدان مهارت مدیریت زمان، خودتنظیمی و کمالگرایی که در ادامه توضیحات مختصری درباره هریک از این عوامل ارائه می شود.
۱٫ روانرنجورخویی: روانرنجورخویی بسیار مشابه با نگران بودن، صفت اضطراب، یا عواطف منفی است. به طور کلی پژوهشگران بیان کرده اند افراد به خاطر اینکه ناراضی و یا مضطرب هستند در انجام تکالیف تعلل می‌کنند، پس آنهایی که بیشتر در معرض استرس هستند بیشتر باید تعللورزی کنند (استیل، ۲۰۰۷؛ نقل در رجبپور، فرمانی و امانی، ۱۳۹۱).
۲٫ باورهای غیرمنطقی: باور، شناخت یا فکر غیرمنطقی یک اصطلاح کلی است که چندین دیدگاه ناکارآمد یا اضطرابزا را دربرمیگیرد. الیس (۱۹۷۳؛ نقل در رجبپور، فرمانی و امانی، ۱۳۹۱) ویژگی این باورها را سنگاندازی در راه رسیدن به شادی و خواسته ها، خودسری و نداشتن قابلیت اثبات یا ابطال دانست. به خاطر اینکه این باورها اضطرابزا هستند، رابطهشان با تعللورزی مشابه با روانرنجورخویی است. افراد با باورهای غیرمنطقی انجام وظایف خاصی را به طور فزایندهای ناخوشایند درک می‌کنند.
۳٫ خودکارآمدی و عزت نفس پایین: خودکارآمدی به قضاوت افراد در مورد تواناییهایشان برای سازماندهی و اجرای یک سلسله کارهای مورد نیاز برای رسیدن به انواع تعیین شده عملکردها اشاره دارد (بندورا، ۱۹۸۶؛ نقل در رجبپور، فرمانی و امانی، ۱۳۹۱). بندورا معتقد است که خودکارآمدی به شدت تحت تأثیر انتخابهای فرد، تلاش های وی و مدت زمانی که فرد در مواجهه با چالشها مقاومت می کند، قرار دارد (رجبپور، فرمانی و امانی، ۱۳۹۱).
|
[سه شنبه 1401-09-29] [ 05:13:00 ق.ظ ]
|
